ROBERTS’IN 7 AŞAMALI KRİZE MÜDAHALE MODELİ (VAKA ÖRNEĞİ)

Vaka Bilgisi:

Mertcan, 18 yaşında üniversiteye yeni başlamış bir öğrencidir. İki hafta önce yakın arkadaşı Ahmet ile birlikte motosiklet gezisindeyken ciddi bir trafik kazası geçirmiştir. Kazada Mertcan direksiyondayken kontrolü kaybetmiş, bir arabayla çarpışmışlar ve Ahmet olay yerinde hayatını kaybetmiştir. Mertcan fiziksel olarak hafif yaralanmalarla kurtulmuş olmasına rağmen, psikolojik olarak yoğun stres belirtileri göstermektedir. Olay sonrası akut stres bozukluğu belirtileri, yoğun suçluluk duyguları, flashback’ler, uyku problemleri ve kaçınma davranışları göstermektedir. Derslere devam edemeyecek durumdadır. Ailesi tarafından üniversitenin psikolojik danışmanlık merkezine yönlendirilmiştir.

1. AŞAMA: PSİKOSOSYAL DEĞERLENDİRME VE GÜVENLİĞİN SAĞLANMASI

[İlk görüşme – Mertcan tedirgin görünüyor, gözleri kızarmış, ellerini sürekli ovuşturuyor, bakışları sabit değil, beden dili gergin ve içe kapanık]

Danışman: Merhaba Mertcan, ben Psikolog Aylin. Bugün burada olduğun için teşekkür ederim. (Sıcak ve kabul edici bir tonla, güvenilir bir ortam oluşturmak için) Kendini nasıl hissediyorsun?

Danışmanın stratejisi: Açık uçlu bir soruyla başlayarak danışanın kendi kelimeleriyle durumunu ifade etmesine olanak sağlamak. İlk temasın olumlu ve güvenli olması, kriz durumundaki bireylerde güven duygusunu pekiştirir.

Mertcan: (Gergin bir şekilde, gözlerini odadaki bir noktaya sabitleyerek) Bilmiyorum… İyi değilim. Hiç iyi değilim. Buraya gelmek bile zor geldi. Annem ısrar etti.

Danışman: Buraya gelmenin senin için zor olduğunu anlıyorum ve yine de geldiğin için cesaretini takdir ediyorum. Yaşadığın travmatik deneyimden sonra yardım aramak önemli bir adım. (Normalleştirme ve doğrulama tekniği) Öncelikle bugün biraz seninle tanışmak, yaşadıklarını anlamak ve nasıl destek olabileceğimizi birlikte değerlendirmek istiyorum. Konuşurken kendini rahatsız hissedersen, ara vermekten veya konuyu değiştirmekten çekinme lütfen. Sen hazır olduğun kadarını paylaşabilirsin.

Danışmanın stratejisi: Danışanın kontrolü elinde tuttuğunu hissetmesini sağlamak, güvenlik duygusu oluşturmak ve görüşmenin baskıcı değil destekleyici olacağı mesajını vermek.

Mertcan: (Hafifçe başını sallayarak) Teşekkürler… Ne konuşacağımı bile bilmiyorum aslında. Her şey çok karışık.

Danışman: Bu çok anlaşılabilir, Mertcan. Travmatik olaylar yaşandıktan sonra kafa karışıklığı, şok ve bunalmışlık hissi çok yaygındır. (Normalleştirme tekniği) Sana birkaç soru sormak istiyorum, böylece durumu daha iyi anlayabilirim. Öncelikle, son birkaç gün içinde kendini nasıl hissettiğinden biraz bahseder misin? Özellikle uyku, iştah ve günlük rutinlerinde değişiklikler oldu mu?

Danışmanın stratejisi: Kriz değerlendirmesini yapabilmek için temel fizyolojik ve günlük işlevsellik alanlarını kontrol etmek. Bu bilgiler hem aciliyet değerlendirmesi hem de müdahale planı için önemlidir.

Mertcan: (Derin bir nefes alarak) Son iki haftadır doğru düzgün uyuyamadım. Her gözümü kapattığımda kazayı görüyorum… Ahmet’in… (sesi titrer) Ahmet’in kanlar içindeki halini. Bazen 1-2 saat uyuyorum, sonra kâbusla uyanıyorum. Yemek yemeyi de unutuyorum, annem zorla bir şeyler yediriyor. Odamdan çıkmıyorum. Telefonuma bakmıyorum. Kimseyle konuşmak istemiyorum.

Danışman: Bu yaşadıkların, travmatik bir olay sonrası çok tipik tepkiler. (Normalleştirme ve psikoeğitim unsuru) Uyku problemlerin ve yaşadığın flashback’ler bize travma sonrası stres belirtileri gösterdiğini düşündürüyor. Peki Mertcan, bu süreçte kendine zarar verme düşünceleri veya hayatına son verme düşünceleri yaşadın mı? Bu tür düşünceler kriz durumlarında ortaya çıkabilir ve bunu konuşmak senin güvenliğin için önemli.

Danışmanın stratejisi: İntihar riskinin doğrudan ve açıkça değerlendirilmesi. Roberts modelinin ilk aşamasında güvenliğin sağlanması kritik öneme sahiptir ve intihar riski olan danışanlarda farklı bir müdahale planı gerekebilir.

Mertcan: (Uzun bir sessizlikten sonra, gözleri dolar) Bazen keşke ben de o kazada ölseydim diye düşünüyorum. Ahmet’in ailesinin yüzüne nasıl bakacağım bilmiyorum. Onun yerine ben ölseydim daha iyi olurdu… Ama… kendime bir şey yapacak kadar cesaretim yok. Sadece sürekli düşünüyorum. Keşke o gün başka bir yola gitseydik, keşke daha dikkatli olsaydım, keşke…

Danışman: Bu düşünceleri ve duyguları benimle paylaştığın için teşekkür ederim, Mertcan. Suçluluk ve pişmanlık duyguları, sevdiğimiz birinin kaybıyla ilişkili travmalarda çok sık görülür. (Empati ve normalleştirme) “Keşke ben ölseydim” düşüncesi seni korkutuyor mu? Şu anda aktif bir intihar planın veya niyetin var mı?

Danışmanın stratejisi: İntihar riskini daha derinlemesine değerlendirme ve “keşke” düşüncelerinin pasif ölüm arzusu mu yoksa aktif intihar düşüncesi mi olduğunu ayırt etme.

Mertcan: Hayır, öyle bir planım yok. Sadece… bazen o kadar suçlu hissediyorum ki yaşamayı hak etmediğimi düşünüyorum. Ama ailemi böyle bir acıyla bırakmak istemem. Zaten yeterince acı var.

Danışman: Anlıyorum, bu duyguları taşımak çok ağır olmalı. Ailenin senin için ne kadar önemli olduğunu görüyorum ve bu, senin için bir koruyucu faktör. (Güçlü yönleri vurgulama) Şu anda evde kiminle kalıyorsun? Yanında seni destekleyen birileri var mı?

Danışmanın stratejisi: Sosyal destek sistemlerini değerlendirmek, izolasyon riskini belirlemek ve müdahale planında kullanılabilecek kaynakları tespit etmek.

Mertcan: Annem, babam ve 14 yaşında bir kardeşim var. Hepsi evde. Annem sürekli odamı kontrol ediyor, neredeyse hiç yalnız bırakmıyorlar beni. Aslında bu biraz… bunaltıcı. Ama iyi niyetli olduklarını biliyorum.

Danışman: Ailenin seni desteklemesi olumlu bir durum. Bu süreçte yanında insanların olması koruyucu bir faktör. (Kaynakları vurgulama) Aynı zamanda biraz kişisel alana ihtiyacın olması da çok doğal. (Normalleştirme) Peki, kazadan sonra herhangi bir tıbbi yardım aldın mı? Hastaneye gittin mi?

Danışmanın stratejisi: Fiziksel sağlık durumunu ve önceki müdahaleleri değerlendirmek, bütüncül bir yaklaşım için önemlidir.

Mertcan: Evet, kazadan sonra ambulansla hastaneye götürüldük. Benim sadece kolumda kesikler ve sıyrıklar vardı, bir de hafif beyin sarsıntısı geçirmişim. Bir gece gözlem altında tuttular, sonra eve gönderdiler. Ahmet… (sesi kısılır) Ahmet olay yerinde… çok kan kaybetmiş.

Danışman: Bu gerçekten çok travmatik bir deneyim, Mertcan. Hem fiziksel hem de duygusal olarak zorlu bir süreçten geçiyorsun. (Empati ve onaylama) Şu anda herhangi bir ilaç kullanıyor musun? Ya da önceden psikiyatrik bir tanın veya tedavin oldu mu?

Danışmanın stratejisi: Mevcut tıbbi durumu ve psikiyatrik geçmişi değerlendirerek, uygun yönlendirmeler yapabilmek ve müdahale planını şekillendirmek.

Mertcan: Hayır, daha önce hiç psikolojik destek almadım. Hastaneden ağrı kesici verdiler ama artık kullanmıyorum. Bir psikiyatriste gitmemi önerdiler ama henüz gitmedim.

Danışman: Anladım. Şimdi, konuştuklarımız doğrultusunda bazı değerlendirmeler yapabilirim. Yaşadığın bu travmatik olay sonrasında, akut stres tepkileri gösteriyorsun. Uyku problemleri, flashback’ler, suçluluk duyguları, sosyal izolasyon – bunlar travmatik bir deneyim sonrası normal tepkilerdir. (Psikoeğitim ve normalleştirme)

Önceliğimiz senin güvenliğini ve temel ihtiyaçlarını sağlamak. Uyku ve beslenme düzenini iyileştirmeye yönelik bazı stratejiler konuşacağız. Ayrıca, bir psikiyatri uzmanıyla görüşmeni öneririm, çünkü bazı durumlarda kısa süreli ilaç desteği, travma belirtilerini hafifletmede yardımcı olabilir. Bununla birlikte, düzenli görüşmelerle bu süreci birlikte yönetebiliriz. (Müdahale planının ana hatları)

Ne düşünüyorsun? Sorular veya endişelerin var mı?

Danışmanın stratejisi: İlk değerlendirmeyi özetleyerek danışanın durumu anlamasını sağlama, müdahale planını şeffaf bir şekilde sunma ve danışanın düşüncelerini alarak işbirliğini pekiştirme.

Mertcan: (Biraz daha rahatlamış görünerek) Psikiyatriste gitme fikri beni biraz korkutuyor ama eğer yardımcı olacaksa deneyebilirim. Gerçekten daha iyi uyuyabilmek istiyorum. Bu görüşmeler… ne sıklıkta olacak?

Danışman: Anlıyorum, yeni bir uzmana gitmek tedirginlik yaratabilir. Eğer istersen, sana güvendiğin bir psikiyatrist önerebilir, hatta ilk randevuna seninle birlikte gelebilirim. (Destek ve işbirliği önermek)

Görüşmelerimiz için, kriz müdahalesinde yoğun ve düzenli temasın önemli olduğunu düşünüyorum. İlk haftalarda, eğer senin için uygunsa, haftada iki kez görüşebiliriz. Durum stabilize oldukça bunu haftada bire indirebiliriz. Toplamda 4-6 haftalık bir kriz müdahale süreci planlıyorum, sonrasında durumu tekrar değerlendireceğiz. Bu sana nasıl geliyor?

Danışmanın stratejisi: Kriz müdahalesinin zaman sınırlı olduğunu belirtmek, ancak yoğun destek sağlayarak güven oluşturmak. Aynı zamanda danışanın tercihlerine saygı göstererek kontrol duygusunu güçlendirmek.

Mertcan: Sanırım bu iyi olur. Haftada iki kez… Tamam. (Hafifçe başını sallar) Gerçekten yardıma ihtiyacım var. Bu şekilde devam edemem.

Danışman: Yardım istemen çok değerli bir adım, Mertcan. Bu zor süreci birlikte atlatacağız. Şimdi, bir sonraki görüşmemize kadar acil bir durum olursa bana nasıl ulaşabileceğini paylaşmak istiyorum. (Kriz kartı veya iletişim bilgilerini paylaşır) Ayrıca, 24 saat ulaşılabilir kriz hatlarının numaralarını da veriyorum. Özellikle kendine zarar verme düşünceleri yoğunlaşırsa, lütfen bu numaraları kullanmaktan çekinme.

Danışmanın stratejisi: Kriz durumlarında erişilebilirlik çok önemlidir. Güvenlik planı oluşturmak, danışana acil durumlarda kaynaklara erişim sağlayarak güvenliği artırır.

Mertcan: Teşekkür ederim. Umarım aramam gerekmez ama yanımda bulundurmak iyi olur.

Danışman: Görüşmemizin sonuna geliyoruz. Bugün çok cesur davrandın ve zor duygularını benimle paylaştın. (Güçlendirme ve takdir) Bir sonraki görüşmemizde, yaşadığın travmanın seni nasıl etkilediğini daha derinlemesine konuşacağız ve baş etme stratejileri geliştirmeye başlayacağız. Bu arada, basit bir nefes egzersizi göstermek istiyorum sana, özellikle anksiyete yükseldiğinde yardımcı olabilir.

[Danışman 4-7-8 nefes tekniğini gösterir ve birlikte pratik yaparlar]

Danışmanın stratejisi: Görüşmenin sonunda danışana hemen kullanabileceği pratik bir araç vermek, öz-yeterlik duygusunu artırır ve aktif baş etme stratejilerinin ilk adımını oluşturur.

Mertcan: (Nefes egzersizinden sonra biraz daha sakin görünüyor) Bu gerçekten biraz rahatlattı. Teşekkür ederim.

Danışman: Ne demek. Önümüzdeki günlerde bunu günde birkaç kez, özellikle de kaygı hissettiğinde veya uyumadan önce uygulamanı öneririm. Bir sonraki görüşmemizde nasıl gittiğini konuşuruz. Salı günü saat 14:00’te görüşmek üzere anlaştık, değil mi?

Mertcan: Evet, o zaman görüşürüz. Teşekkürler.

2. AŞAMA: TERAPÖTİK İLİŞKİ VE BAĞLANTI KURMA

[İkinci görüşme – iki gün sonra. Mertcan ilk görüşmeye göre biraz daha az gergin görünüyor ama hala gözlerinde derin bir üzüntü var. Daha temiz giyinmiş ve başı biraz daha dik.]

Danışman: Merhaba Mertcan, tekrar görüşmek güzel. (Sıcak ve samimi bir tonla) Bugün kendini nasıl hissediyorsun?

Danışmanın stratejisi: Her görüşmeyi danışanın o andaki duygusal durumunu değerlendirerek başlatmak, hem güncel durumu anlamak hem de danışanın kendini ifade etmesine alan açmak için önemlidir.

Mertcan: (Hafif bir iç çekerek) Biraz daha iyi sanırım. İki gece üst üste uyuyabildim. Çok kısa süreler ama hiç yoktan iyiydi. Öğrettiğiniz nefes egzersizini yapıyorum.

Danışman: Bu harika bir gelişme, Mertcan. Nefes egzersizinin işe yaradığını duymak sevindirici. (Olumlu gelişmeleri vurgulama ve takdir etme) Uyku, travmatik deneyimler sonrası iyileşme sürecinde çok önemlidir, çünkü beynimiz uyku sırasında yaşadıklarımızı işler ve düzenler. (Psikoeğitim unsuru)

Bugün seninle aramızda güvenli bir alan oluşturmak ve yaşadığın deneyimi anlamak üzerine konuşmak istiyorum. Öncelikle şunu bilmeni isterim ki, burada konuştuklarımız gizlilik içerisinde kalacak. Sadece senin için ciddi bir güvenlik riski olduğunu düşündüğüm durumlarda, örneğin kendine veya başkalarına zarar verme riski varsa, bu gizliliği kırmak zorunda kalabilirim. (Gizlilik sınırlarını netleştirme)

Danışmanın stratejisi: Terapötik ilişkinin temellerini atarken netlik ve şeffaflık çok önemlidir. Gizlilik ve sınırları baştan belirlemek güveni pekiştirir.

Mertcan: Anlıyorum. Zaten kendime zarar verme gibi bir niyetim yok.

Danışman: Bu iyi. Şimdi, seni biraz daha iyi tanımak istiyorum, Mertcan. Yalnızca kaza ve sonrasıyla ilgili değil, ondan önceki hayatın, ilgi alanların, geleceğe dair planlarınla ilgili de konuşalım istiyorum. Bana biraz kendinden bahseder misin? Üniversiteye yeni başladığını biliyorum, hangi bölümdesin?

Danışmanın stratejisi: Danışanı sadece travmatik olayla tanımlamamak, bütüncül bir birey olarak görmek ve travma öncesi kimliğiyle bağlantı kurmak önemlidir. Bu aynı zamanda travma sonrası kimliğin yeniden yapılandırılmasına da yardımcı olur.

Mertcan: (Yüzünde hafif bir gülümseme belirir) Bilgisayar mühendisliği okuyorum. Aslında daha ilk derslerime bile doğru düzgün gidemedim, kaza olduğunda ikinci haftaydık. (Duraksama) Liseden beri yazılım geliştirmeye ilgim vardı. Küçük mobil uygulamalar yapıyordum. Ahmet’le… (sesi titrer) Ahmet’le birlikte bir oyun geliştiriyorduk aslında.

Danışman: Bilgisayar mühendisliği ve yazılım… Yaratıcı ve analitik becerileri bir araya getiren bir alan. (Güçlü yönleri vurgulama) Ahmet’le ortak bir projeniz olması, aranızda güçlü bir bağ olduğunu gösteriyor. (Sessizlik) Ahmet’ten ve arkadaşlığınızdan biraz bahsetmek ister misin? Tabii hazır hissediyorsan.

Danışmanın stratejisi: Danışanın kaybettiği kişiyle ilgili konuşması, hem yas sürecinin sağlıklı işlemesi hem de ilişkinin anlamını ve önemini keşfetmesi için fırsat yaratır. Ancak zorlamadan, danışanın kendi hızında ilerlemesine izin vermek önemlidir.

Mertcan: (Gözleri dolar) Ahmet benim lise arkadaşımdı. Aynı mahallede büyüdük. O da bilgisayarlara meraklıydı, aynı bölümü kazandık. (Kısa bir gülümseme) Her şeyi birlikte yapardık. Ailelerimiz de tanışır, hafta sonları birlikte pikniğe giderdik. Motosiklet… motosiklet tutkusu da ikimizde vardı. Ehliyet alır almaz babası ona bir motosiklet almıştı. Benimki ikinci eldi ama çok seviyordum. (Duraksar, sesi alçalır) Şimdi ona bakamıyorum bile, garajda duruyor.

Danışman: Ahmet’le paylaştığın özel anılar ve ortak tutkularınız var. Onunla geçirdiğin zamanlar senin için çok değerli. (Yansıtma ve onaylama) Şu anda motosiklete bakmakta zorlanman çok normal, çünkü sana o travmatik anı hatırlatıyor. (Normalleştirme)

Mertcan, yaşadığın bu kayıp ve travma karşısında kendini nasıl hissettiğini anlamak istiyorum. İnsanlar travmatik olaylar karşısında çok çeşitli duygular yaşarlar – üzüntü, öfke, suçluluk, korku, hatta bazen hissizlik. Sen neler yaşıyorsun?

Danışmanın stratejisi: Danışanın duygusal deneyimini keşfetmek ve ifade etmesini sağlamak. Duyguları isimlendirebilmek ve onları normalleştirmek, duygusal işlemleme sürecinde önemli bir adımdır.

Mertcan: (Derin bir nefes alır) Çoğunlukla suçluluk… sürekli, yakamı bırakmayan bir suçluluk. Motosikleti ben kullanıyordum. Dikkatli olsaydım, belki o arabayı daha erken fark edebilirdim. (Elleri titremeye başlar) Bazen öfke de hissediyorum. O araba aniden önümüze çıktı, hiç fren yapmadı bile. Ama çoğunlukla kendime kızıyorum. Ve korkuyorum… sürekli korkuyorum. Arabalar geçerken, yüksek ses duyunca, hatta bazen nedensiz yere kalbim hızlanıyor, nefesim daralıyor.

Danışman: Anlattığın duygular – suçluluk, öfke, korku – travmatik olaylar sonrasında çok yaygın tepkilerdir. (Normalleştirme) Bu duyguları yaşaman, yaşadığın olayın senin için ne kadar sarsıcı olduğunu gösteriyor. (Onaylama)

Suçluluk duygusu üzerine biraz daha konuşmak istiyorum. Travmatik olaylarda hayatta kalanların çoğu “hayatta kalan suçluluğu” yaşar. Özellikle sevdiğimiz birini kaybettiğimizde, “keşke ben olsaydım” veya “daha fazla ne yapabilirdim” düşünceleri çok yaygındır. (Psikoeğitim) Ancak bilmeni isterim ki, suçluluk hissetmen, gerçekten suçlu olduğun anlamına gelmez. Kazalar genellikle pek çok faktörün bir araya gelmesiyle olur ve çoğu zaman tek bir kişinin kontrolünde değildir.

Danışmanın stratejisi: Travma sonrası suçluluk duygularını normalleştirmek ve bilişsel yeniden yapılandırmaya zemin hazırlamak. Danışanın olayı daha dengeli bir perspektiften görmesine yardımcı olmak.

Mertcan: (Gözyaşları akar) Ama direksiyonda ben vardım. Ben sorumlu olmalıydım. Ahmet’in ailesi… bana bakamıyorlar bile. Cenazesine gittim ama uzakta durdum. Annesi beni gördü ve… (hıçkırır) yüzünü çevirdi.

Danışman: (Yumuşak bir sesle) Bu çok acı verici bir deneyim olmalı. Hem arkadaşını kaybetmenin acısını yaşıyorsun, hem de onun ailesinin sana olan tepkisiyle başa çıkmaya çalışıyorsun. (Empati ve onaylama)

Travmatik kayıplar, ilişkilerimizi de derinden etkiler. Ahmet’in ailesinin şu anda kendi acılarıyla başa çıkmaya çalıştığını ve senin varlığının onlara kaybı hatırlattığını düşünebiliriz. Bu, senin suçlu olduğun anlamına gelmez. Yas süreci karmaşıktır ve herkes farklı tepkiler gösterir. (Alternatif bakış açısı sunma)

Mertcan, burada güvende olduğunu ve bu duyguları benimle paylaşabileceğini bilmeni istiyorum. Seni yargılamıyorum. Amacım seni anlamak ve bu zor süreçte sana destek olmak.

Danışmanın stratejisi: Koşulsuz olumlu kabul ve güvenli alan oluşturma. Danışanın en ağır duygularını bile ifade edebileceği, yargılanmadan dinlenileceği bir ilişki kurmak, terapötik ilişkinin temelini oluşturur.

Mertcan: (Gözlerini silerek) Teşekkür ederim. Bunu kimseye söyleyememiştim. Ailem “kendini suçlama” diyor sürekli ama onlara gerçek hislerimi anlatamıyorum. Onları da üzmek istemiyorum.

Danışman: Aileni üzmeme isteğin onlara olan sevgini gösteriyor. (Olumlu motivasyonu vurgulama) Ancak duygularını içinde tutmak, uzun vadede iyileşmeni zorlaştırabilir. (Psikoeğitim) Belki zamanla, hazır hissettiğinde, ailenle de bazı duygularını paylaşabilirsin. Bugün benimle paylaştığın için minnettarım. Bu tür duyguları ifade etmek, onların üzerimizdeki gücünü azaltmanın ilk adımıdır.

Danışman: Mertcan, ilişkimizde senin için en önemli şeyin ne olduğunu merak ediyorum. Görüşmelerimizden ne almak istersin? Birlikte çalışırken senin için en değerli olacak şey nedir?

Danışmanın stratejisi: Danışanın ihtiyaç ve beklentilerini netleştirmek, terapötik işbirliğini güçlendirir ve danışanın tedavi sürecinde aktif rol almasını sağlar. Aynı zamanda hedeflerin belirlenmesine zemin hazırlar.

Mertcan: (Düşünceli bir ifadeyle) Sanırım… kendimi bu kadar kötü hissetmemeyi istiyorum. Suçluluk duygusunu bir şekilde hafifletmek. Ve tekrar normal hayata dönebilmek. Şu anda her şey imkansız gibi görünüyor – okula dönmek, arkadaşlarla görüşmek, hatta evden çıkmak bile.

Danışman: Bu çok anlamlı hedefler, Mertcan. Duygusal acını hafifletmek ve normal hayata kademeli olarak dönmek için birlikte çalışacağız. (Hedef belirleme ve umut aşılama) Travma sonrası iyileşme bir süreçtir ve zaman alır. Bazı günler diğerlerinden daha zor olacak, ama adım adım ilerleyeceğiz.

Bugün seninle kurmaya başladığımız bu ilişki, iyileşme sürecinin önemli bir parçası. Güvenli bir ortamda duygularını ifade etmen, yaşadıklarını anlamlandırmanı ve yeni baş etme becerileri geliştirmeni destekleyecek. Her adımda yanında olacağım ve seni destekleyeceğim. (Güven ve bağlantıyı pekiştirme)

Danışmanın stratejisi: Danışanın hedeflerini onaylayarak umut aşılamak ve terapötik ilişkinin iyileşme sürecindeki rolünü vurgulamak. İyileşmenin bir süreç olduğuna dair gerçekçi bir çerçeve çizmek.

Mertcan: (Hafifçe gülümser) Teşekkür ederim. Birileriyle konuşabilmek bile şu an için büyük bir rahatlama. Gerçekten yardımcı olacağınızı hissediyorum.

Danışman: Bu güvenin için teşekkür ederim, Mertcan. Birlikte çalışırken sana bazı yaklaşımlar ve teknikler önereceğim. Bunların bazıları hemen yardımcı olabilir, bazıları ise zamanla etki gösterebilir. Her zaman neyin işe yarayıp neyin yaramadığını konuşacağız ve sana en çok yardımcı olacak yöntemleri bulacağız. (İşbirliğini vurgulama)

Bir sonraki görüşmemizde, kazanın detaylarını ve etkilerini daha derinlemesine inceleyeceğiz. Bu zor olabilir, ancak travmatik anıları güvenli bir şekilde işlemek, iyileşme sürecinde kritik bir adımdır. Bunu kendi hızında, kendini hazır hissettiğinde yapacağız. (Beklenti yönetimi ve şeffaflık)

Bu arada, senin için başka bir araç önermek istiyorum – duygu günlüğü tutmak. Gün içinde yaşadığın duyguları, düşünceleri ve bedensel tepkileri not edebileceğin basit bir yöntem. Bu, duygu ve düşüncelerindeki kalıpları farketmene yardımcı olabilir. Ne düşünüyorsun, böyle bir uygulama senin için faydalı olabilir mi?

Danışmanın stratejisi: Görüşmeler arasında kullanılabilecek ev ödevi niteliğinde bir araç önermek. Bu, danışanın öz-farkındalığını artırır ve terapi dışındaki zamanlarda da terapötik süreci devam ettirmesini sağlar.

Mertcan: Deneyebilirim. Zaten çok fazla düşünüyorum, belki bunları yazmak biraz organize etmeme yardımcı olur. Ne yazmam gerekiyor tam olarak?

Danışman: Harika! (Olumlu pekiştirme) Basit bir şekilde başlayabiliriz. Günde bir veya iki kez, özellikle duygusal yoğunluk yaşadığında, şu üç şeyi not etmeni öneriyorum: ne oldu, ne hissettin, ne düşündün. Örneğin: “Bir motosiklet sesi duydum (olay), korku ve panik hissettim (duygu), ‘yine kaza olacak’ diye düşündüm (düşünce).”

Bu kayıtlar, görüşmelerimizde hangi tetikleyicilerin ve düşünce kalıplarının seni etkilediğini anlamamıza yardımcı olacak. (Aracın amacını açıklama)

Danışmanın stratejisi: Ev ödevini net ve yapılandırılmış bir şekilde açıklamak. Karmaşık olmayan, danışanın kolaylıkla uygulayabileceği bir görev vermek önemlidir.

Mertcan: Tamam, yapabilirim bunu. (Kısa bir duraksamadan sonra) Size bir şey sormak istiyorum… Ne kadar sürecek sizce? Yani… bu şekilde hissetmem.

Danışman: Bu çok iyi bir soru, Mertcan. (Soruyu olumlu karşılama) Travma sonrası iyileşme çok bireysel bir süreçtir ve kesin bir zaman çizelgesi vermek zor. Genellikle akut belirtiler birkaç hafta içinde hafifler, ancak tam iyileşme aylar alabilir. (Dürüst ve gerçekçi bilgi verme)

Önemli olan şu ki, zamanla daha iyi hissedeceğin kesin. Belirtiler tamamen yok olmayabilir, ama onlarla başa çıkma becerilerin gelişecek ve hayatını etkileme güçleri azalacak. Bazı insanlar travma sonrası dönemde “eski ben”e dönmeyi beklerler, ancak çoğu zaman süreç daha çok bir dönüşüm gibidir – yaşanan deneyim seni değiştirir, ama bu değişimin olumlu yönleri de olabilir. (Travma sonrası büyüme kavramına dolaylı giriş)

Danışmanın stratejisi: Gerçekçi umut sunmak – iyileşme sürecinin hem zorluklarını hem de potansiyelini dengeli bir şekilde aktarmak. Travma sonrası büyüme kavramına zemin hazırlamak.

Mertcan: (Biraz rahatlamış görünerek) Anlıyorum. Yani zamanla daha iyi olacak… Bunu duymak iyi geldi. Bazen bu duyguların sonsuza kadar süreceğini düşünüyorum.

Danışman: O düşünce çok yaygındır travmatik deneyimler sonrasında. (Normalleştirme) Duygular çok yoğun olduğunda, sonsuza kadar sürecekmiş gibi hissedebiliriz. Ama şunu bilmeni isterim ki, duygular dalgalar gibidir – gelir ve gider. En yoğun duygular bile zamanla hafifler. (Metafor kullanma ve umut aşılama)

Bugün paylaştığın her şey için teşekkür ederim, Mertcan. Seninle güven dolu bir ilişki kurmaya başladığımızı hissediyorum. Bir sonraki görüşmemizde, yaşadığın travmatik deneyimi daha detaylı konuşacağız ve baş etme stratejilerini geliştirmeye devam edeceğiz. Şimdilik, duygu günlüğünü tutmayı dene ve öğrendiğin nefes egzersizlerini uygulamaya devam et. (Görüşmeyi özetleme ve sonraki adımları açıklama)

Danışmanın stratejisi: Görüşmeyi pozitif bir notla bitirmek, ilişkide oluşan güveni vurgulamak ve somut, uygulanabilir ev ödevlerini hatırlatmak.

Mertcan: Teşekkür ederim… gerçekten. Bugün buraya gelmek zordu ama geldiğim için memnunum.

Danışman: Ben de memnunum, Mertcan. Cesaretin ve açıklığın için teşekkür ederim. Perşembe günü görüşmek üzere.

3. AŞAMA: PROBLEMİN TANIMLANMASI

[Üçüncü görüşme – iki gün sonra. Mertcan daha düzenli görünüyor. Göz teması biraz daha iyi. Duygu günlüğünü yanında getirmiş.]

Danışman: Merhaba Mertcan, bugün nasılsın?

Mertcan: (Hafif bir gülümsemeyle) Fena değil aslında. İki gündür o günlüğü tutuyorum, söylediğiniz gibi. Düşündüğümden daha zor değildi.

Danışman: Bu harika bir başlangıç! Duygu günlüğünü tutmaya başlaman, kendi iyileşme sürecinde aktif rol aldığını gösteriyor. (Olumlu pekiştirme ve danışanın güçlü yönünü vurgulama) Günlük tutarken neler fark ettin?

Danışmanın stratejisi: Danışanın öz-çabasını takdir ederek motivasyonunu artırmak. Aynı zamanda farkındalıklarını keşfetmeye davet etmek.

Mertcan: (Defterini açarak) Aslında biraz ilginç şeyler fark ettim. Sabahları genellikle daha kötü hissediyorum, sabah uyanınca sanki her şey yeniden başlıyor gibi. Akşamları ise biraz daha iyi oluyorum. Bir de… motosiklet sesi duymak en büyük tetikleyicilerimden biri. Dün sokaktan bir motosiklet geçerken tüm vücudum kasıldı, nefesim kesildi. Hemen nefes egzersizinizi yaptım, biraz işe yaradı.

Danışman: Bunlar çok değerli gözlemler, Mertcan. (Keşifleri takdir etme) Sabahların daha zor olması travma sonrası yaygın bir örüntüdür. Gün içinde dikkatimiz dağıldıkça, travmatik anılar ve duygular biraz geri planda kalabilir. (Psikoeğitim)

Motosiklet sesinin tetikleyici olması da çok anlaşılır – bu seni doğrudan travmatik olaya bağlıyor. Nefes egzersizini uygulamış olman harika, bu tür teknikler zamanla daha da etkili hale gelecek. (Olumlu baş etme stratejilerini pekiştirme)

Bugün, yaşadığın travmatik olayı ve etkilerini daha derinlemesine anlamak istiyorum. Bu, problemin tüm boyutlarını tanımlamamıza yardımcı olacak. Hazır hissettiğin kadarıyla, bana kaza gününden ve sonrasından bahsedebilir misin? Ne olduğunu, ne yaşadığını anlamak istiyorum.

Danışmanın stratejisi: Travmatik olayın ayrıntılarını keşfetmeye davet etmek. Bu, hem olayı işlemlemeye başlamak hem de danışanın öznel deneyimini tam olarak anlamak için önemlidir. Ancak danışanın kendi hızını belirlemesine izin vermek de kritiktir.

Mertcan: (Derin bir nefes alır) Sanırım bunu konuşmam gerek, değil mi? (Hafifçe gözlerini kapatır) O gün… Pazar günüydü. Hava güzeldi, Ahmet’le birlikte motosikletlerle kısa bir tura çıkmaya karar verdik. Sahil yoluna gidecektik. Derslerin başlamasından önceki son hafta sonu gezisiydi bizim için.

(Sesi titrer, devam eder) Yola çıktık, ben öndeydim, o arkamda. Sahil yolunda ilerliyorduk, trafik çok yoğun değildi. Bir kavşağa yaklaşırken… aniden sağdan bir araba çıktı. Dur işaretini görmemiş ya da umursamamış. (Ellerini sıkar) Çarpışmayı engellemek için sağa kırdım ama hızlıydık. Motosiklet kontrolden çıktı, ben yola savruldum. Ahmet… (gözleri dolar) Ahmet direkt bariyerlere çarptı.

Yerde yatarken, her şey ağır çekimde gibiydi. Doğrulup Ahmet’e koştum. Çok… çok kan vardı. (Hıçkırır) Onu kucağıma aldım, “dayanacaksın” dedim, “yardım geliyor” dedim. Ama gözleri… bakışları boştu.

Danışman: (Yumuşak bir sesle) Bu gerçekten çok travmatik bir deneyim, Mertcan. Arkadaşını kaybettiğin o korkunç anı benimle paylaştığın için teşekkür ederim. (Sessizlik) Şu anda nasıl hissediyorsun, bunu anlatırken?

Danışmanın stratejisi: Travmatik anıyı paylaşmanın yaratabileceği duygusal yoğunluğu kontrol etmek ve danışanın şu andaki duygusal durumunu değerlendirmek. Travmatik anıyı işlerken, danışanın tolerans penceresinde kalmasını sağlamak önemlidir.

Mertcan: (Titrek bir nefes alır) Göğsüm sıkışıyor… Sanki o an yeniden yaşanıyor gibi. (Gözlerini sıkıca kapatır, sonra açar) Ama… sizinle konuşurken biraz daha… güvendeymiş gibiyim.

Danışman: Bu çok normal bir tepki, Mertcan. Travmatik anıları hatırlamak, olayı yeniden yaşıyor gibi hissetmemize neden olabilir. (Normalleştirme) Şimdi birlikte buradayız ve güvendesin. (Şimdiki zamana ve güvenliğe odaklanma) Biraz nefes egzersizi yapalım mı?

[Kısa bir nefes egzersizi yaparlar]

Danışmanın stratejisi: Travmatik anılarla çalışırken, danışanın duygusal yoğunluğunu düzenlemesine yardımcı olmak. Şimdiki zamana ve güvenliğe odaklanmak, geçmişteki travmatik anıların gücünü dengelemede önemlidir.

Danışman: Kazadan sonra neler oldu? Hastaneye nasıl gittiniz?

Mertcan: Birisi ambulans çağırmış. Beni ve Ahmet’i ayrı ambulanslarla götürdüler. Ben hastanede öğrendim Ahmet’in… (boğazını temizler) gittiğini. Benim birkaç kesiğim ve berelenmiş kaburgalarım vardı, bir gece gözlem altında tuttular. Ertesi gün taburcu oldum. Eve döndüğümde her şey çok anlamsız geliyordu. Ailem yardımcı olmaya çalışıyordu ama… sanki bir kabusun içindeydim.

Danışman: Travmatik bir olay yaşadıktan sonra gerçeklik duygumuzu yitirmemiz çok yaygındır. (Normalleştirme) Sanki bir rüyadaymış gibi, her şey gerçek dışı ve anlamsız gelir. Buna “disosiyasyon” diyoruz ve beynimizin aşırı stres karşısında kendini koruma mekanizmalarından biridir. (Psikoeğitim)

Peki, kazadan sonra hangi semptomlar ve zorluklar başladı? Günlük hayatın nasıl etkilendi?

Danışmanın stratejisi: Travma sonrası belirtileri sistematik olarak değerlendirerek problemin kapsamını netleştirmek. Bu, müdahale planını şekillendirmek için gereklidir.

Mertcan: İlk günlerde şoktaydım sanırım, tam hatırlamıyorum bile. Sonra kabuslar başladı. Neredeyse her gece kazayı tekrar tekrar görüyorum, bazen farklı sonlarla – bazen ikimiz de ölüyoruz, bazen kurtuluyoruz. Sürekli “keşke” düşünceleri…

Evden çıkamıyorum. Dışarıdaki sesler, özellikle trafik sesleri beni paniklettiriyor. Birkaç kez panik atak geçirdim. Telefonuma bakmıyorum, arkadaşlarımla konuşmuyorum. Okula gidemedim hiç. Konuştuğumuzdan beri biraz daha iyi uyuyorum ama hala çok zor. Ve sürekli… suçluluk. (Gözleri dolar) Onun yerine ben ölseydim diye düşünüyorum bazen.

Danışman: Anlattığın belirtiler – kabuslar, flashback’ler, kaçınma davranışları, yüksek kaygı, suçluluk duyguları – bunların hepsi travma sonrası stres tepkilerinin parçasıdır. (Normalleştirme ve çerçeveleme) Yaşadığın şey, beynin ve bedenin travmatik bir olaya verdiği normal tepkilerdir. Bu, “çıldırdığın” veya “zayıf olduğun” anlamına gelmez. (Psikoeğitim)

Şimdi, senin anlattıklarına dayanarak, bu travmatik deneyimin seni nasıl etkilediğini özetlemek istiyorum. (Danışman not defterini alır) Gördüğüm kadarıyla şu alanlarda zorluklar yaşıyorsun:

1. Duygusal düzeyde: Yoğun suçluluk, korku, kaygı ve üzüntü
2. Davranışsal düzeyde: Kaçınma (evden çıkmama, telefondan uzak durma, okula gitmeme)
3. Bedensel düzeyde: Uyku problemleri, panik ataklar, fiziksel gerilim
4. Bilişsel düzeyde: İntruzif düşünceler, “keşke” düşünceleri, felaketleştirme
5. İlişkisel düzeyde: Sosyal izolasyon, Ahmet’in ailesiyle ilişkide zorluklar
Bu özet sana doğru geliyor mu? Eklemek veya düzeltmek istediğin bir şey var mı?

Danışmanın stratejisi: Danışanın problemlerini sistematik ve kapsamlı bir şekilde özetleyerek, hem danışanın deneyimini doğrulamak hem de problemlerin çok boyutlu doğasını ortaya koymak. Danışanın kendi deneyiminin uzmanı olduğunu tanıyarak, özetin doğruluğunu kontrol etmesini istemek.

Mertcan: (Düşünceli bir şekilde) Evet, hepsi doğru. Belki bir de… geleceğe dair endişeler ekleyebiliriz. Okulu bitirebilecek miyim, normal bir hayatım olabilecek mi diye düşünüyorum sürekli. Sanki hayatım bölünmüş gibi – kaza öncesi ve sonrası. Ve kaza öncesine dönmenin imkansız olduğunu biliyorum.

Danışman: Bu çok değerli bir ekleme, Mertcan. (Doğrulama) Travmatik deneyimler gerçekten de hayatımızı “öncesi” ve “sonrası” olarak bölebilir. Bu, travmanın kimliğimiz ve geleceğe bakışımız üzerindeki etkisini gösterir. (Psikoeğitim)

Şimdi, tüm bu sorun alanlarını göz önünde bulundurarak, öncelikli olarak hangi alana odaklanmak istersin? Sence hangi sorun alanı şu anda seni en çok etkiliyor ve üzerinde çalışmak için en acil olanı?

Danışmanın stratejisi: Danışanın önceliklendirme yapmasına olanak sağlamak, böylece müdahale planı danışanın en acil ihtiyaçlarına odaklanabilir. Bu aynı zamanda danışanın kendi iyileşme sürecinde söz sahibi olduğu hissini güçlendirir.

Mertcan: (Düşünerek) Sanırım… suçluluk duygusuyla başa çıkmak en zoru. Çünkü diğer her şeyi etkiliyor gibi. Kendimi bu kadar suçlu hissetmesem, belki dışarı çıkmak, okula dönmek daha kolay olurdu.

Danışman: Bu çok iyi bir içgörü, Mertcan. (Takdir etme) Travma sonrası suçluluk duygusu gerçekten de diğer birçok alanı etkileyen merkezi bir sorun olabilir. (Doğrulama)

Özetlemek gerekirse, yaşadığın travmatik kaza sonrasında farklı alanlarda zorluklar yaşıyorsun. Bunlar içinde suçluluk duygusunu en merkezi ve öncelikli sorun olarak tanımladın. Bundan sonraki görüşmelerimizde, öncelikle bu suçluluk duygusunu anlamak ve hafifletmek üzerine çalışacağız. Aynı zamanda, uyku problemleri, kaygı ve panik belirtileri için de pratik stratejiler geliştireceğiz. (Planı özetleme)

Bu sana nasıl geliyor?

Danışmanın stratejisi: İlerlemeyi özetlemek ve müdahale planının ana hatlarını belirleyerek şeffaflık sağlamak. Danışanın planı onaylamasını istemek, işbirliğini pekiştirir.

Mertcan: İyi görünüyor. Gerçekten bu suçluluk duygusundan kurtulmak istiyorum. Her an üzerimde bir ağırlık gibi.

Danışman: Anlıyorum. Bu ağırlığı hafifletmek için birlikte çalışacağız. (Umut aşılama) Bugünkü görüşmemiz için son olarak, bana kazadan bu yana hayatında olumlu olan, destek bulduğun veya rahatladığın anlardan bahseder misin? Küçük şeyler bile olabilir.

Danışmanın stratejisi: Görüşmeyi olumlu bir notla bitirmek ve danışanın kaynaklarını, güçlü yönlerini keşfetmeye başlamak. Yalnızca sorunlara değil, potansiyel çözümlere ve kaynaklara da odaklanmak önemlidir.

Mertcan: (Düşünür) Hımm… Küçük kardeşimle vakit geçirmek iyi geliyor. O 14 yaşında ve bana hiçbir soru sormuyor, sadece birlikte video oyunları oynuyoruz. Bir de… resim yapmayı severdim eskiden. Dün çizim defterimi açtım, bir şey çizemedim ama en azından baktım. Ve… sizinle konuşmak. Bu da iyi geliyor.

Danışman: Bunlar çok değerli kaynaklar, Mertcan. (Takdir etme) Kardeşinle kurduğun bağ, sanatsal ilgin ve terapi ilişkisi – bunların hepsi iyileşme sürecinde kullanabileceğimiz güçlü kaynaklardır. (Güçlü yönleri vurgulama)

Bugün çok önemli bir iş başardık – yaşadığın travmatik deneyimi ve etkilerini daha net bir şekilde tanımladık. Bu, iyileşme sürecinin kritik bir adımıdır. (Olumlu pekiştirme) Bir sonraki görüşmemizde, bu suçluluk duygularıyla başa çıkma stratejileri üzerinde çalışmaya başlayacağız. Bu arada, duygu günlüğünü tutmaya devam etmeni ve özellikle suçluluk duygusunu tetikleyen düşünceleri not etmeni öneririm. (Ev ödevi) Ne dersin?

Danışmanın stratejisi: Görüşmeyi olumlu ve yapıcı bir notla bitirmek, ilerlemeyi takdir etmek ve bir sonraki adımları netleştirmek. Aynı zamanda danışanın kendi kendine yardım becerilerini geliştirmeye devam etmesini teşvik etmek.

Mertcan: Deneyeceğim. Teşekkür ederim… bugün zor şeyleri konuşmak biraz rahatlatıcı oldu aslında.

Danışman: Bu çok olumlu bir gözlem. Bazen en zor duygu ve deneyimleri paylaşmak, onların üzerimizdeki gücünü azaltabilir. (Doğrulama) Cesaretini ve açıklığını takdir ediyorum. Pazartesi günü görüşmek üzere.

4. AŞAMA: DUYGULARLA BAŞA ÇIKMA

[Dördüncü görüşme – üç gün sonra. Mertcan biraz daha düzenli görünüyor, saçını taramış ve temiz kıyafetler giymiş. Duygu günlüğünü yanında getirmiş.]

Danışman: Merhaba Mertcan, bu hafta sonu nasıl geçti?

Mertcan: (Hafifçe gülümser) İyi sayılır. Cumartesi günü ilk kez evden çıktım, kardeşimle birlikte kısa bir yürüyüşe gittik. Çok uzun sürmedi ama… bir adım gibi hissettim.

Danışman: Bu gerçekten önemli bir adım, Mertcan! (Coşkulu bir şekilde) Evden çıkma cesareti göstermen büyük bir ilerleme. Nasıl hissettin dışarıdayken?

Danışmanın stratejisi: Olumlu adımları içtenlikle takdir etmek ve pekiştirmek. Kaçınma davranışlarının üstesinden gelmek, travma tedavisinde kritik bir adımdır.

Mertcan: Başta çok gergindim, kalbim hızla çarpıyordu. Özellikle arabalar geçerken. Ama yanımda kardeşim olması yardımcı oldu. Yaklaşık 15 dakika yürüdük, sonra eve döndük. Sonrasında biraz yorgun hissettim ama… kötü bir yorgunluk değildi.

Danışman: Bu normal bir tepki. Kaçındığımız şeylerle yüzleşmek hem duygusal hem de fiziksel olarak yorucu olabilir. (Normalleştirme) Ancak bu tür kademeli yüzleşmeler, zamanla kaygının azalmasına yardımcı olur. (Psikoeğitim) Duygu günlüğünde neler kaydettin?

Danışmanın stratejisi: Maruz kalma deneyimini psikoeğitimle çerçevelemek ve ev ödevinin takibini yapmak.

Mertcan: (Günlüğünü açar) Suçluluk duygusunun genellikle belirli düşüncelerle tetiklendiğini fark ettim. Özellikle “Keşke daha dikkatli olsaydım” veya “Ahmet’in ailesi haklı, benim hatam” gibi düşünceler geldiğinde suçluluk duygusu çok yoğunlaşıyor. Bir de Ahmet’in fotoğrafına baktığımda… Odamda birlikte çektirdiğimiz bir fotoğraf vardı, onu kaldırdım çünkü her gördüğümde ağlamaya başlıyordum.

Danışman: Bu gözlemlerin çok değerli, Mertcan. Düşünceler ve duygular arasındaki bağlantıyı fark etmen büyük bir adım. (Takdir etme) “Keşke” ile başlayan düşünceler, pişmanlık ve suçluluk duygularını tetikleyen klasik düşünce kalıplarıdır. (Psikoeğitim)

Bugün seninle bu suçluluk duygusu üzerinde çalışmak ve onunla başa çıkma stratejileri geliştirmek istiyorum. Bu duygularla başa çıkmanın farklı yolları var – bazıları kısa vadeli rahatlama sağlarken, diğerleri uzun vadede daha derin bir iyileşme sağlayabilir. (Görüşmenin çerçevesini belirleme)

Danışmanın stratejisi: Günün hedefini açıkça belirtmek ve farklı baş etme stratejilerinin olabileceğini vurgulamak. Bilişsel yeniden yapılandırma için zemin hazırlamak.

Mertcan: Bu çok iyi olur. Bazen bu duygu o kadar yoğun oluyor ki nefes alamıyorum gibi hissediyorum.

Danışman: Suçluluk gerçekten de fiziksel olarak dayanılmaz olabilen çok yoğun bir duygudur. (Duyguyu doğrulama) Öncelikle, bu suçluluk duygusunun doğasını biraz daha iyi anlamak istiyorum. Bana, “Ben suçluyum” dediğinde, tam olarak neden suçlu hissettiğini anlatır mısın?

Danışmanın stratejisi: Suçluluk duygusunun altında yatan inanç ve düşünceleri keşfetmek. Bilişsel çalışmanın ilk adımı, otomatik düşünceleri tanımlamaktır.

Mertcan: (Derin bir nefes alır) Motosikleti ben kullanıyordum. Ahmet arkamda oturuyordu. Ben daha dikkatli olabilirdim, belki arabayı daha erken fark edebilirdim. Belki daha yavaş gitseydim… fren yapmak için daha çok zamanım olurdu. (Gözleri yaşarır) Bir de… o gün sahil yoluna gitmeyi ben önerdim. Ahmet başka bir yere gitmek istiyordu aslında. Benim ısrarım yüzünden o yoldaydık.

Danışman: Anlıyorum. Yani suçluluk duygunun arkasında, kazanın önlenebilir olduğu ve senin kararların veya eylemlerinin bu sonuca yol açtığı düşüncesi var. (Yansıtma ve özet)

Şimdi, travmatik olaylar sonrası ortaya çıkan suçluluk duygusunu anlamak önemli. Yaşanan travmadan sonra zihnimiz olayı anlamlandırmaya çalışır ve genellikle “neden” sorusuna cevaplar arar. Kontrolümüzün olmadığı durumları kabullenmek çok zordur, bu yüzden genellikle kendimizi suçlarız – çünkü suçluluk en azından bir anlam ve kontrol duygusu verir. (Psikoeğitim)

Bu suçluluk hissinin bir işlevi olabilir mi sence? Sana ne kazandırıyor olabilir bu duygu?

Danışmanın stratejisi: Duygunun fonksiyonel analizini yapmak ve danışana kendi duygusal süreçleri hakkında düşünme fırsatı vermek. Duygusal farkındalığı artırmak ve bilişsel yeniden yapılandırma için zemin hazırlamak.

Mertcan: (Şaşkın görünür) Kazandırmak mı? Hiçbir şey kazandırmıyor, sadece acı veriyor.

Danışman: Bu çok doğal bir tepki. (Normalleştirme) Acı veren duygular genellikle bize faydasız görünür. Ancak psikolojik açıdan, en acı verici duygular bile bazen bir işlev görür. (Psikoeğitim)

Örneğin, suçluluk duygusu şunları sağlayabilir:

1. Bir anlam duygusu – “Neden bu oldu?” sorusuna bir cevap
2. Kontrol yanılsaması – “Farklı davransaydım, sonuç değişirdi” inancı
3. Bir tür cezalandırma – “Arkadaşımı kaybettim, acı çekmeyi hak ediyorum”
4. Bağlantı duygusu – “Acı çekerek Ahmet’e olan bağlılığımı gösteriyorum”
Bunlardan herhangi biri sana tanıdık geliyor mu?

Danışmanın stratejisi: Duygusal işlemlemeyi derinleştirmek için danışana bilişsel-duygusal bağlantılar sunmak. Suçluluk duygusunun derindeki anlamlarını keşfetmeye davet etmek.

Mertcan: (Uzun bir sessizlikten sonra) Sanırım… üçüncü madde. Bazen kendimi cezalandırıyormuşum gibi hissediyorum. Ahmet öldü, ben hayattayım – bu adil değil. Ve belki de dördüncü madde… suçluluk hissetmezsem, sanki onu unutmuşum, umursamıyormuşum gibi hissediyorum.

Danışman: Bu çok değerli bir içgörü, Mertcan. (Takdir etme) Hayatta kalma suçluluğu ve sevdiğimiz birini kaybettiğimizde kendimizi cezalandırma dürtüsü çok yaygındır. Aynı şekilde, suçluluk duygusunun kaybettiğimiz kişiyle olan bağımızı sürdürme işlevi de. (Normalleştirme ve doğrulama)

Ancak şunu sormak istiyorum: Ahmet yaşasaydı ve roller tersine dönseydi – sen hayatını kaybetseydin ve o hayatta kalsaydı – ona da aynı suçluluğu yaşamasını ister miydin?

Danışmanın stratejisi: Perspektif değiştirme tekniği kullanarak, danışanın kendi kendine gösterdiği sert tutumu sorgulamasına yardımcı olmak. Bu, bilişsel yeniden yapılandırma için etkili bir tekniktir.

Mertcan: (Şaşkın bir ifadeyle) Hayır… tabii ki istemezdim. Ona “senin suçun değil” derdim. (Duraklar, düşünür) Ama bu… farklı gibi geliyor.

Danışman: Neden farklı hissettiriyor? (Sokratik sorgulama)

Mertcan: Çünkü… ben sürücüydüm. Ben sorumluydum.

Danışman: Sürücü olarak belirli sorumlulukların olduğu doğru. (Gerçeği doğrulama) Ancak, bir sürücünün sorumluluğu her kazayı önlemek midir? Tüm faktörleri kontrol edebilir miyiz? (Sokratik sorgulama devam eder)

Danışmanın stratejisi: Sokratik sorgulama yöntemiyle, danışanın düşünce kalıplarını sorgulamasına ve daha dengeli bir perspektif geliştirmesine yardımcı olmak.

Mertcan: (Düşünür) Sanırım… hayır. Kimse tüm faktörleri kontrol edemez. O araba aniden çıktı, dur işaretini görmedi. Ben elimden geleni yaptım ama… yeterli olmadı.

Danışman: Bu çok önemli bir fark etme, Mertcan. (Takdir etme) “Elimden geleni yaptım ama yeterli olmadı” ile “Bu benim hatam” arasında büyük bir fark var. (Yeniden çerçevelendirme)

Şimdi seninle bir teknik denemek istiyorum. Buna “bilişsel yeniden yapılandırma” diyoruz. Amacımız, otomatik düşünce kalıplarını tanımlamak ve daha dengeli alternatifler geliştirmek. (Tekniği tanıtma)

Günlüğünde belirttiğin “Keşke daha dikkatli olsaydım” düşüncesini ele alalım. Bu düşünce sana ne kadar doğru geliyor? 0-100 arasında bir ölçekte?

Danışmanın stratejisi: Bilişsel yeniden yapılandırma tekniğini adım adım uygulamaya başlamak. Düşünceyi tanımlama ve değerlendirme.

Mertcan: Yaklaşık… 85-90 civarı.

Danışman: Anladım, oldukça güçlü bir inanç. Şimdi, bu düşünceyi destekleyen kanıtları ve desteklemeyen kanıtları listelemek istiyorum. Önce destekleyen kanıtlarla başlayalım. Bu düşüncenin doğru olduğunu gösteren kanıtlar neler?

Mertcan: (Düşünür) Ben motosikleti kullanıyordum, sorumluluk bendeydi. Belki biraz hızlıydık. Ve Ahmet hayatını kaybetti, ben hayattayım.

Danışman: (Not alır) Peki, şimdi de bu düşüncenin tamamen doğru olmayabileceğini gösteren kanıtlar neler?

Mertcan: (Uzun bir sessizlik) Araba dur işaretini görmedi… kaza raporunda da yazıyordu bu. Polis, arabanın hatalı olduğunu söyledi. Ve… aslında motosiklet kullanırken her zaman dikkatliydim, güvenliğe önem verirdim. Ehliyet için eğitimimi tam almıştım.

Danışman: Çok iyi. (Olumlu pekiştirme) Şimdi bu iki kanıt listesine dayanarak, “Keşke daha dikkatli olsaydım” düşüncesine alternatif, daha dengeli bir düşünce üretmeye çalışalım. Nasıl ifade edilebilir?

Danışmanın stratejisi: Danışanın kendi alternatif düşüncesini oluşturmasına yardımcı olmak. Bu, danışanın kendi içsel kaynakları ve mantığını kullanmasını sağlar ve öğrenilen becerinin içselleştirilmesini destekler.

Mertcan: (Düşünerek) Belki… “Ben elimden gelen özeni gösterdim, ancak kazalar her zaman önlenemez. Arabanın dur işaretini ihlal etmesi gibi kontrol edemeyeceğim faktörler vardı.”

Danışman: Bu mükemmel bir alternatif, Mertcan! (Coşkulu takdir) Hem gerçekleri kabul ediyor hem de sorumluluğu adil bir şekilde dağıtıyor. Şimdi, bu yeni düşünce sana ne kadar doğru geliyor? Yine 0-100 ölçeğinde?

Mertcan: (Hafifçe gülümser) Şu an için… belki 60? Hala tam olarak inanmıyorum ama… mantıklı geliyor.

Danışman: Bu harika bir başlangıç! (Takdir etme) Bilişsel kalıplarımızı değiştirmek zaman alır. Önemli olan, alternatif perspektiflerin mümkün olduğunu görmek. (Gerçekçi beklentiler sunma)

Şimdi, bu alternatif düşünceyi düşündüğünde, suçluluk duygun nasıl değişiyor?

Danışmanın stratejisi: Düşünce-duygu bağlantısını pekiştirmek ve bilişsel değişimin duygusal etkilerini fark etmesini sağlamak.

Mertcan: (İç çeker) Biraz… hafifliyor sanki. Tam olarak gitmiyor ama nefes almak biraz daha kolaylaşıyor.

Danışman: Bu çok değerli bir gözlem. (Takdir etme) Duygular genellikle düşüncelerimizi izler – daha dengeli düşünceler, daha dengeli duygulara yol açar. (Psikoeğitim)

Bugün seninle denediğimiz bu tekniği evde de uygulayabilirsin. Duygu günlüğünü tutmaya devam et, ancak şimdi bir sütun daha ekle: “Alternatif Düşünce.” Suçluluk tetikleyici düşüncelerini not et, kanıtları değerlendir ve daha dengeli alternatifler üret. (Ev ödevi)

Ayrıca, duyguların çok yoğunlaştığında kullanabileceğin bazı duygu düzenleme teknikleri paylaşmak istiyorum:

1. Nefes Egzersizleri: Öğrendiğin 4-7-8 tekniğini uygulamaya devam et
2. Zemin Yapma: Duygular çok yoğunlaştığında, beş duyu organını kullan – beş şey gör, dört şey dokun, üç şey duy, iki şey kokla, bir şey tat. Bu, seni şimdiki ana getirir.
3. Öz-şefkat: Kendine bir arkadaşına davrandığın gibi nazik ve anlayışlı davran. “Bu çok zor bir durum ve elimden geleni yapıyorum” gibi cümleler kullan.
Danışmanın stratejisi: Duygusal düzenleme becerilerini öğretmek ve ev ödevi vermek. Bilişsel çalışmayı pratik duygusal düzenleme teknikleriyle desteklemek.

Mertcan: Bunları deneyeceğim. Özellikle zemin yapma tekniği ilginç geldi. Bazen gerçekten de “kaybolmuş” gibi hissediyorum.

Danışman: Bu travma sonrası yaygın bir deneyimdir. (Normalleştirme) Zemin yapma, disosiyasyon ve aşırı duygusal yoğunluk anlarında çok yardımcı olabilir. (Psikoeğitim)

Son olarak, kısa bir pratik yapalım. Şu anda, Ahmet’e karşı duyduğun sevgi ve arkadaşlığı nasıl onurlandırabilirsin? Suçluluk dışında, onun anısını yaşatmanın yolları neler olabilir?

Danışmanın stratejisi: Görüşmeyi yapıcı ve olumlu bir perspektifle sonlandırmak. Danışanın kaybını anlamlı bir şekilde onurlandırmasına yardımcı olmak.

Mertcan: (Düşünür) Belki… onun en sevdiği şeyleri yapmak? Ahmet doğa yürüyüşlerini çok severdi. Belki bir gün onun en sevdiği patikada yürüyüş yapabilirim. Ve belki… yarım kalan oyun projemizi tamamlayabilirim. Bu onun anısına güzel bir şey olurdu.

Danışman: Bunlar harika fikirler, Mertcan. (Takdir etme) Kaybettiğimiz kişilerin anısını yaşatmanın en sağlıklı yollarından biri, onların değerlerini ve sevdikleri şeyleri hayatımızda yaşatmaktır. (Doğrulama)

Bugün çok önemli bir çalışma yaptık – suçluluk duygusunun derinliklerini keşfettik ve onunla başa çıkma stratejileri geliştirmeye başladık. Bu tür değişimler zaman alır, sabırlı ol kendine karşı. (Görüşmeyi özetleme ve gerçekçi beklentiler sunma)

Bir sonraki görüşmemizde, hem bilişsel çalışmamıza devam edeceğiz hem de kaçınma davranışlarını aşmak için kademeli maruz kalma planı geliştireceğiz. (Sonraki adımları açıklama) Bu sana nasıl geliyor?

Danışmanın stratejisi: Görüşmeyi özetlemek, ilerlemeyi takdir etmek ve sonraki adımları netleştirerek şeffaflık sağlamak.

Mertcan: İyi geliyor. Bugün gerçekten farklı düşünmeye başladım. Tamamen geçmedi ama… bir umut ışığı gibi.

Danışman: Bu çok güzel bir metafor, Mertcan. Travmadan iyileşme, karanlıkta yavaş yavaş artan bir ışık gibidir. (Metaforu genişletme) Gösterdiğin cesaret ve açıklık için teşekkür ederim. Çarşamba günü görüşmek üzere.

5. AŞAMA: ALTERNATİF ÇÖZÜMLER GELİŞTİRME

[Beşinci görüşme – üç gün sonra. Mertcan daha dinlenmiş görünüyor. Göz teması daha iyi. Duygu günlüğünü yanında getirmiş.]

Danışman: Merhaba Mertcan, nasılsın bugün?

Mertcan: (Hafif bir gülümsemeyle) İyiyim aslında. Son birkaç günde daha fazla uyuyabildim. Ve denediğimiz bilişsel yeniden yapılandırma tekniği… gerçekten yardımcı oluyor. Suçluluk hissettiğimde kendimi durdurup alternatif düşünceler üretmeye çalışıyorum.

Danışman: Bu harika bir ilerleme, Mertcan! (Coşkulu takdir) Öğrendiğin becerileri bu şekilde uygulamaya başlaman çok değerli. Uyku düzeninin iyileşmesi de çok olumlu bir işaret. (Olumlu gelişmeleri vurgulama)

Bugün, yaşadığın sorunlara alternatif çözümler geliştirmek üzerine çalışmak istiyorum. Şu ana kadar travmanın etkilerini anladık, duygularla başa çıkma stratejileri geliştirmeye başladık. Şimdi, bu iyileşme sürecini ilerletmek için kullanabileceğimiz farklı kaynakları ve stratejileri araştıralım. (Görüşmenin çerçevesini belirleme)

Danışmanın stratejisi: Alternatif çözümler aşamasının amacını açıklamak ve danışanı problemlere yeni açılardan bakmaya davet etmek.

Mertcan: (Merakla) Bu iyi olur. Bazen kendimi çıkmazda hissediyorum, diğer seçenekleri göremiyorum.

Danışman: Bu çok doğal. (Normalleştirme) Travma yaşadığımızda, “tünel görüşü” dediğimiz bir durum gelişebilir – seçeneklerimizi ve kaynaklarımızı sınırlı görürüz. (Psikoeğitim) Bugün bu tüneli biraz genişletmeye çalışacağız.

Öncelikle, şu ana kadar belirlediğimiz temel sorun alanlarını tekrar gözden geçirelim:

1. Suçluluk ve pişmanlık duyguları
2. Travma sonrası belirtiler (flashback’ler, kabuslar, kaçınma)
3. Sosyal izolasyon ve okula dönememe
4. Uyku problemleri
5. Gelecek kaygısı
Bunlardan hangilerinde ilerleme kaydettiğini hissediyorsun ve hangileri hala zorlayıcı?

Danışmanın stratejisi: İlerlemeyi değerlendirmek ve hala çalışılması gereken alanları netleştirmek. Bu, alternatif çözümlerin odaklanacağı noktaları belirlemek için önemlidir.

Mertcan: (Düşünerek) Suçluluk konusunda ilerleme var, tamamen geçmedi ama daha yönetilebilir. Uyku da biraz daha iyi. Ancak sosyal izolasyon hala devam ediyor, okula dönemedim. Ve hala araba sesleri, trafik gibi şeyler beni tetikliyor. Bir de… Ahmet’in ailesine nasıl yüzleşeceğimi bilmiyorum.

Danışman: Bu değerlendirme çok yardımcı oldu, teşekkür ederim. (Takdir etme) İlerleme kaydettiğin alanlar olması çok olumlu, ve zorluk yaşadığın alanları tanımlamak da değerli. (Doğrulama)

Şimdi, bu zorluklar için farklı çözüm stratejileri düşünelim. Beyin fırtınası yapacağız – bu aşamada fikir ne kadar çok olursa o kadar iyi, sonra en uygun olanları seçeceğiz. (Yöntemi açıklama)

Öncelikle, sosyal izolasyon ve okula dönememek konusu üzerinde düşünelim. Ne tür çözümler mümkün olabilir?

Danışmanın stratejisi: Beyin fırtınası yöntemiyle, danışanın sorunları için çeşitli alternatif çözümler üretmesine yardımcı olmak. Bu, problem çözme becerilerini güçlendirir ve ufkunu genişletir.

Mertcan: (Düşünür) Belki… kademeli olarak başlayabilirim? Önce kısa süreliğine okula gitmek, tüm gün değil. Belki bir arkadaşımdan notları alabilirim. Ya da… online derslere katılabilir miyim acaba, en azından bir süreliğine?

Danışman: Bunlar harika fikirler, Mertcan! (Takdir etme) Kademeli yaklaşım, travma sonrası toparlanmada çok etkilidir. (Doğrulama) Başka olasılıklar düşünebilir miyiz?

Mertcan: Belki… okul danışmanıyla konuşabilirim? Durumu açıklayabilir, belki bana yardımcı olacak düzenlemeler yapılabilir. Ya da yakın bir arkadaşımdan benimle okula gelmesini isteyebilirim, ilk günlerde.

Danışman: Mükemmel! (Olumlu pekiştirme) Sosyal destek ve kurumsal kaynakları kullanmak çok değerli stratejiler. (Doğrulama) Ben de bir öneri eklemek istiyorum: Belki bölüm başkanınla bir görüşme ayarlayıp, akademik bir plan oluşturabilirsin. Bazı üniversiteler, travmatik deneyimler yaşayan öğrenciler için esneklik sağlayabilir.

Şimdi, tetikleyicilerle (araba sesleri, trafik gibi) başa çıkma konusunda ne tür stratejiler düşünebiliriz?

Danışmanın stratejisi: Danışanın fikirlerini takdir ederek motivasyonunu artırmak ve kendi önerilerini ekleyerek işbirliğini pekiştirmek. Her sorun alanı için ayrı ayrı beyin fırtınası yapmak.

Mertcan: (Düşünür) Belki… kendimi yavaş yavaş bu seslere maruz bırakabilirim? Önce evden duyduğum uzak seslerle başlayıp, sonra daha yakına gidebilirim. Ya da kulaklıkla müzik dinlemek işe yarayabilir mi? Dışarıdayken sesleri biraz maskelemek için.

Danışman: Harika yaklaşımlar! (Takdir etme) Kademeli maruz kalma gerçekten etkili bir tekniktir ve geçici olarak sesleri maskelemek de pratik bir strateji olabilir. (Doğrulama)

Bir teknik daha önermek istiyorum: Duyarsızlaştırma. Bu, tetikleyici sesleri kontrollü bir ortamda dinlemeyi içerir – örneğin, trafik seslerinin kaydını düşük ses seviyesinde dinleyerek başlayabilir, tolere edebildikçe sesi artırabilirsin. Bu, beyninin bu sesleri tehdit olarak algılamamasını öğrenmesine yardımcı olur. (Yeni bir teknik sunma)

Son olarak, Ahmet’in ailesiyle ilgili duruma alternatif yaklaşımlar düşünelim.

Danışmanın stratejisi: Maruz kalma tedavisi için alternatif yöntemler sunmak. Aynı zamanda, danışanın kendi çözümlerini üretmesini teşvik ederek öz-yeterlik duygusunu güçlendirmek.

Mertcan: (İç çeker) Bu en zoru… Belki bir mektup yazabilirim? Yüz yüze konuşmak çok zor olabilir. Ya da… ortak bir arkadaş aracılığıyla iletişim kurmayı deneyebilirim önce? Bilmiyorum, bu konu gerçekten korkutucu geliyor.

Danışman: Duygularını anlıyorum, Mertcan. Bu gerçekten zor bir durum. (Empati) Mektup yazmak veya bir aracı kullanmak, çok makul başlangıç noktaları. (Doğrulama) Ayrıca, bu ilk teması kurmadan önce, benimle veya başka bir terapistle görüşmelerinde bu konuyu prova etmek de yardımcı olabilir. (Ek öneri)

Şimdi, ürettiğimiz tüm bu fikirleri değerlendirelim ve en uygulanabilir olanları seçelim. Her çözüm için, avantajları ve dezavantajları düşünmek faydalı olabilir. (Değerlendirme aşamasına geçiş)

Danışmanın stratejisi: Beyin fırtınası aşamasından değerlendirme aşamasına geçmek. Üretilen çözümlerin uygulanabilirliğini ve olası sonuçlarını değerlendirmek.

[Danışman ve Mertcan üretilen çözümleri tek tek değerlendirirler. Okula kademeli dönüş, okul danışmanıyla görüşme, tetikleyicilere kademeli maruz kalma ve Ahmet’in ailesine mektup yazma fikri en uygulanabilir seçenekler olarak belirlenir.]

Danışman: Harika bir iş çıkardık, Mertcan. (Takdir etme) Şimdi seninle konuşmak istediğim başka bir konu var – sosyal destek ağın. Travma sonrası iyileşmede, çevremizdeki insanların desteği çok önemlidir. (Yeni bir konuya geçiş)

Şu anda kimlerden destek alıyorsun ve bu desteği nasıl güçlendirebiliriz?

Danışmanın stratejisi: Sosyal destek sistemlerini değerlendirmek ve güçlendirmek. Sosyal destek, travma sonrası iyileşmede kritik bir faktördür ve izolasyonu azaltmaya yardımcı olur.

Mertcan: (Düşünür) Ailem var tabii ki – annem, babam, kardeşim. Hepsi destekleyici ama… bazen çok korumacılar. Bir de Burak var, liseden arkadaşım, birkaç kez aradı. Ahmet’in de arkadaşıydı, o da etkilendi kazadan. Bir de oda arkadaşım Emre, o da birkaç kez mesaj attı.

Danışman: Demek ki etrafında seni destekleyebilecek insanlar var. (Doğrulama) Ailenin korumacı tavrı anlaşılabilir – sevdiklerini koruma içgüdüsü çok güçlüdür. (Normalleştirme) Arkadaşlarınla olan bağını nasıl güçlendirebileceğimizi düşünelim. Burak’la veya Emre’yle yeniden bağlantı kurmayı düşünür müsün?

Danışmanın stratejisi: Mevcut destek sistemlerini tanımlamak ve güçlendirme olasılıklarını araştırmak. Danışanı sosyal bağlantıları yeniden kurmaya teşvik etmek.

Mertcan: Sanırım yapabilirim. Burak’la konuşmak daha kolay olabilir, çünkü o Ahmet’i de tanıyordu, durumu anlıyor. Belki onunla bir kahve içmeyi teklif edebilirim. Emre’ye de cevap vermem gerekiyor, o kadar mesaj attı.

Danışman: Bu harika bir başlangıç olurdu. (Takdir etme) Bazen travma sonrasında insanlar ne diyeceklerini bilemedikleri için bizden uzaklaşabilirler. Ancak çoğu zaman, basit bir bağlantı bile hem bize hem de karşı tarafa iyi gelir. (Psikoeğitim)

Bir de düşünebileceğimiz başka kaynaklar var. Üniversite kampüsünde travma veya yas destek grupları olabilir. Akran desteği, benzer deneyimler yaşayan kişilerle bağlantı kurmak çok değerli olabilir. Bu tür gruplara katılmayı düşünür müsün?

Danışmanın stratejisi: Sosyal destek sistemlerini genişletmek için ek kaynakları tanıtmak. Akran desteği ve grup terapisi, travma sonrası iyileşmeyi destekleyen önemli kaynaklardır.

Mertcan: (Biraz tereddütle) Belki… ilerde. Şu anda bir grup içinde konuşmak biraz korkutucu geliyor. Ama bireysel terapi yardımcı oluyor, bunu devam ettirmek istiyorum.

Danışman: Bu çok geçerli bir tercih, Mertcan. (Doğrulama) Kendi hazır olduğun adımları, kendi hızında atman çok önemli. Bireysel terapiye devam edeceğiz, ve ilerde kendini hazır hissettiğinde grup seçeneklerini yeniden değerlendirebiliriz. (Danışanın tercihlerine saygı gösterme)

Şimdi, son olarak, kişisel ilgi alanların ve anlamlı aktivitelerin üzerine konuşalım. Travma sonrasında, eskiden keyif aldığımız aktivitelere geri dönmek iyileşme sürecinde önemli bir adımdır. Kazadan önce ne tür aktivitelerden keyif alırdın?

Danışmanın stratejisi: Anlamlı aktiviteleri keşfetmek ve danışanın hayatına tekrar dahil etmek. Bu, travma sonrası yaşam kalitesini artırmak ve hayatın yalnızca travmadan ibaret olmadığını hatırlatmak için önemlidir.

Mertcan: (Yüzü aydınlanır) Yazılım geliştirmeyi çok severdim. Özellikle mobil oyunlar üzerine çalışıyordum. Bir de resim yapmayı severdim, dijital çizim. Ve bazen doğa yürüyüşlerine giderdik Ahmet’le. (Yüzü tekrar keder ifadesiyle kapanır)

Danışman: Bu ilgi alanların gerçekten harika, Mertcan. Yaratıcı ve aktif aktiviteler. (Takdir etme) Ahmet’le paylaştığın aktiviteleri düşünmek şu an acı verici olabilir, bu çok doğal. (Normalleştirme) Ancak zamanla, bu aktivitelere geri dönmek, hem senin için anlamlı bir hayat sürdürmenin hem de belki Ahmet’in anısını onurlandırmanın bir yolu olabilir. (Yeniden çerçevelendirme)

Bu aktivitelerden hangisine, küçük adımlarla geri dönmeyi düşünebilirsin?

Danışmanın stratejisi: Danışanın eski ilgi alanlarına kademeli olarak geri dönmesini teşvik etmek. Anlamlı aktivitelere katılım, travma sonrası büyüme ve iyileşme için önemli bir kaynaktır.

Mertcan: (Düşünür) Belki dijital çizime başlayabilirim. Zaten evdeyim, bilgisayarım var. Ve… aslında oyun projesi üzerinde de çalışmak istiyorum, Ahmet’le başladığımız. Bunu onun anısına tamamlamak istiyorum.

Danışman: Bu çok anlamlı ve güzel bir fikir, Mertcan. (İçten bir takdirle) Yaratıcı projeler hem terapötik olabilir hem de sevdiğimiz kişilerin anısını yaşatmanın güçlü bir yolu olabilir. (Doğrulama)

Bugünkü görüşmemizde, birçok alternatif çözüm stratejisi geliştirdik:

1. Okula kademeli dönüş ve akademik destek arama
2. Tetikleyicilerle başa çıkma stratejileri
3. Ahmet’in ailesiyle iletişim kurma yolları
4. Sosyal destek ağını güçlendirme
5. Anlamlı aktivitelere geri dönme
Bu stratejilerin hepsini hemen uygulamak zorunda değilsin. Kendi hızında, kendini rahat hissettiğin adımlarla ilerleyebilirsin. (Beklentileri netleştirme)

Danışmanın stratejisi: Görüşmeyi özetlemek ve danışana kendi hızında ilerleme özgürlüğü vermek. Travma sonrası iyileşmede acele etmemek ve kişisel tempoyu korumak önemlidir.

Mertcan: (Rahatlamış görünür) Teşekkür ederim. Bugün konuştuğumuz her şey… biraz daha umutlu hissettiriyor. Yapabileceğim şeyler var, bir yol var.

Danışman: Kesinlikle bir yol var, Mertcan. (Umut aşılama) Ve bu yolda yalnız değilsin. İyileşme süreci doğrusal değildir, inişler çıkışlar olacaktır, ama sürekli ilerliyorsun ve bu çok değerli. (Gerçekçi umut sunma)

Bir sonraki görüşmemize kadar, bugün konuştuğumuz stratejilerden birini veya ikisini uygulamaya başlamanı öneririm. Hangilerinin sana daha uygulanabilir geldiğini düşünüyorsun?

Danışmanın stratejisi: Danışanın kendi önceliklerini belirlemesini sağlamak ve kademeli ilerleme için ev ödevi vermek. Bu, danışanın öz-yeterlik duygusunu ve iyileşme sürecindeki aktif rolünü güçlendirir.

Mertcan: Sanırım Burak’a ulaşmak ve dijital çizime başlamak iyi bir başlangıç olur. İkisi de yapabileceğim şeyler.

Danışman: Mükemmel seçimler! (Takdir etme) Bunlar gerçekten de iyi başlangıç noktaları. Bir sonraki görüşmemizde nasıl gittiğini konuşuruz. Ayrıca, duygu günlüğünü tutmaya ve bilişsel yeniden yapılandırma tekniğini uygulamaya devam etmeni de öneririm. (Önceki becerileri pekiştirme)

Gösterdiğin cesaret ve açıklık için teşekkür ederim, Mertcan. Bu iyileşme sürecinde gerçekten etkileyici bir çalışma ortaya koyuyorsun.

6. AŞAMA: EYLEM PLANI OLUŞTURMA VE UYGULAMA

[Altıncı görüşme – dört gün sonra. Mertcan daha enerjik ve umutlu görünüyor. Saçını taramış, temiz ve düzgün giyinmiş.]

Danışman: Merhaba Mertcan, bugün çok iyi görünüyorsun. (Sıcak bir gülümsemeyle)

Mertcan: (Hafifçe gülümser) Teşekkür ederim. Kendimi biraz daha iyi hissediyorum gerçekten. Son görüşmemizden sonra iki şey yaptım: Burak’la buluştum, birlikte kahve içtik. Ve dijital çizime başladım, hatta… (telefonunu çıkarır) bir şeyler çizdim bile.

Danışman: Bu harika, Mertcan! (Coşkulu takdir) Her iki adımı da atmış olman çok etkileyici. (Olumlu pekiştirme) Burak’la buluşman nasıl geçti?

Danışmanın stratejisi: Danışanın ilerleme ve başarılarını içtenlikle takdir etmek. Pozitif adımları pekiştirmek ve detaylandırmak için açık uçlu sorular sormak.

Mertcan: (Rahatlamış görünür) Başta gergindk, ne konuşacağımızı bilemedik. Ama sonra açıldık. O da zor zamanlar geçiriyor, Ahmet’i özlüyor. Birlikte anılarımızdan bahsettik, biraz ağladık da… ama iyi geldi. İlk kez Ahmet hakkında konuşmak acı vermedi sadece. Biraz… rahatlatıcıydı.

Danışman: Bu çok değerli bir deneyim, Mertcan. (Takdir etme) Bazen sevdiğimiz birini kaybettiğimizde, o kişi hakkında konuşmak hem acı verir hem de iyileştirici olabilir. (Normalleştirme) Ortak bir arkadaşla anıları paylaşmak, hem yas sürecini normalleştirir hem de sosyal bağı güçlendirir. (Psikoeğitim)

Peki, dijital çizimle ilgili deneyimin nasıldı?

Danışmanın stratejisi: Hem sosyal bağlanma hem de yaratıcı ifadenin terapötik değerini vurgulamak. Danışanın olumlu deneyimlerini keşfetmeye devam etmek.

Mertcan: (Telefonundaki çizimleri gösterir) İlk başta ne çizeceğimi bilemedim. Sonra Ahmet’in en sevdiği şeylerden biri olan dağları çizmeye başladım. Renkleri, perspektifi tam istediğim gibi ayarlayamadım ama… bir şeyler yaratmak iyi geldi.

Danışman: (Çizimleri ilgiyle inceler) Bunlar gerçekten etkileyici, Mertcan. (İçten takdir) Yaratıcı ifade, duygularımızı işlemenin ve anlamlandırmanın güçlü bir yoludur. (Doğrulama) Ahmet’in sevdiği bir manzarayı çizmen, onunla olan bağını sürdürmenin ve anısını onurlandırmanın anlamlı bir yolu. (Yeniden çerçevelendirme)

Bugün seninle, son görüşmemizde geliştirdiğimiz alternatif çözüm stratejilerini somut bir eylem planına dönüştürmek istiyorum. (Görüşmenin çerçevesini belirleme) Bu, iyileşme sürecinde atılacak adımları netleştirmemize yardımcı olacak.

Danışmanın stratejisi: Danışanın olumlu adımlarını takdir ettikten sonra, görüşmenin amacını açıkça belirtmek. Bu aşamada, daha önce geliştirilen stratejilerin somut, ölçülebilir ve uygulanabilir adımlara dönüştürülmesi hedeflenir.

Mertcan: (Meraklı) Tamam, bu iyi olur. Bazen ne yapacağımı bilmek, bana güvende hissettiriyor.

Danışman: Bu çok anlaşılabilir. (Doğrulama) Travma sonrasında, öngörülebilirlik ve yapı hissi çok önemlidir. (Psikoeğitim) Eylem planı, atılacak somut adımları netleştirerek bu duyguyu güçlendirebilir.

Planı oluştururken, SMART hedefler belirlemeyi öneririm – Spesifik, Ölçülebilir, Ulaşılabilir, İlgili ve Zaman sınırlı hedefler. Bu, ilerlemeyi takip etmeyi ve başarı hissini yaşamayı kolaylaştırır. (Yöntemi açıklama)

Öncelikle, hangi alanlar için eylem planı oluşturmak istersin?

Danışmanın stratejisi: SMART hedef belirleme yöntemini açıklamak ve danışanın önceliklendirme yapmasını sağlamak. Danışanın kendi iyileşme sürecinde aktif rol almasını teşvik etmek.

Mertcan: (Düşünür) Sanırım öncelikle okula dönüş için bir plan yapmak iyi olur. Bir de sosyal bağlantıları güçlendirmek ve… belki Ahmet’in ailesiyle iletişim konusu.

Danışman: Çok iyi öncelikler belirledin. (Takdir etme) Bu üç alan üzerinde çalışalım. Okula dönüşle başlayalım.

SMART bir hedef belirlemek için, şu soruları cevaplayalım:

• Ne yapmak istiyorsun, tam olarak? (Spesifik)
• Bunu nasıl ölçeceksin? (Ölçülebilir)
• Bu hedef sana makul geliyor mu? (Ulaşılabilir)
• Bu hedef senin için neden önemli? (İlgili)
• Ne zaman yapmak istiyorsun? (Zaman sınırlı)
Okula dönüş için nasıl bir SMART hedef belirleyebiliriz?

Danışmanın stratejisi: SMART hedef belirleme sürecinde danışanı yönlendirmek. Danışanın kendi hedeflerini oluşturmasını sağlayarak içsel motivasyonu ve bağlılığı artırmak.

(*SMART tekniği son sayfada ilave olarak eklenmiştir.)

Mertcan: (Düşünerek) Spesifik olarak… gelecek hafta Çarşamba günü iki saat boyunca okula gidip, en az iki hocamla konuşmak istiyorum. (Duraksar) Gerçekçi mi bu?

Danışman: Bu gerçekten iyi bir başlangıç. (Takdir etme) Spesifik, ölçülebilir ve zaman sınırlı bir hedef belirledin. (Doğrulama) Sence bu hedef ulaşılabilir mi? Kendini hazır hissediyor musun okula gitmeye?

Mertcan: (Biraz tedirgin) Dürüst olmak gerekirse… biraz korkutucu geliyor. Belki önce tek bir hocayla konuşmak ve sadece bir saat kalmak daha gerçekçi olabilir ilk adım için?

Danışman: Bu çok değerli bir düzeltme, Mertcan. (Takdir etme) Kendi sınırlarını ve hazır olma durumunu tanıman çok önemli. (Doğrulama)

Peki, revize edilmiş hedefimiz şu olabilir: “Gelecek hafta Çarşamba günü, saat 14:00-15:00 arasında okula gidip, Programlama dersinin hocasıyla görüşeceğim.” Bu daha ulaşılabilir geldi mi?

Danışmanın stratejisi: Danışanın kendi kendini düzeltmesini takdir etmek ve hedefi daha ulaşılabilir hale getirmesini desteklemek. Revize edilmiş hedefi netleştirmek ve onayını almak.

Mertcan: (Rahatlar) Evet, bu daha yapılabilir geliyor. Ve bu hoca zaten anlayışlı biridir, onunla konuşmak daha kolay olur.

Danışman: Harika! (Olumlu pekiştirme) Bu hedefin “İlgili” olma yönünü konuşalım – bu adımı atmanın senin için önemi ne?

Mertcan: Eğitimimi tamamlamak benim için çok önemli. Bilgisayar mühendisliğini hep istedim. Ve… hayata devam etmek için bir adım gibi hissediyorum bunu.

Danışman: Bu çok anlamlı ve güçlü bir motivasyon. (Takdir etme) Eğitim hedeflerine olan bağlılığın ve hayata devam etme arzun, iyileşme sürecinde önemli itici güçler. (Doğrulama)

Şimdi, bu hedefi gerçekleştirmek için hangi adımları atman gerekiyor? Öncesinde neler yapmalısın?

Danışmanın stratejisi: Hedefin neden önemli olduğunu netleştirmek, içsel motivasyonu güçlendirmek. Daha sonra, hedefe ulaşmak için atılacak somut adımları planlamak.

Mertcan: (Düşünür) Öncelikle hocama e-posta atıp randevu almalıyım. Sonra okula nasıl gideceğimi planlamalıyım – belki Burak’la birlikte gidebilirim ilk seferde. Ve… sanırım biraz da zihinsel hazırlık yapmalıyım, belki görüşmeden önce gevşeme egzersizleri.

Danışman: Bunlar mükemmel hazırlık adımları. (Takdir etme) Özellikle bir arkadaşından destek almayı düşünmen ve zihinsel hazırlık için stratejiler geliştirmen çok değerli. (Doğrulama)

Peki, ya okula gitmek seni çok zorlarsa? Bir yedek plan düşünelim mi?

Danışmanın stratejisi: Danışanın plan yapma sürecini desteklerken, olası zorluklara hazırlıklı olmasını sağlamak. Yedek planlar, anksiyeteyi azaltabilir ve işlevsel olmayan kaçınmayı önleyebilir.

Mertcan: (Düşünür) Eğer çok zorlanırsam… belki görüşmeyi online yapmayı teklif edebilirim? Ya da… belki ilk seferde sadece kampüse gidip etrafta dolaşmakla başlayabilirim, hocayla görüşmeyi bir sonraki sefere bırakabilirim.

Danışman: Bu alternatifler çok mantıklı. (Takdir etme) Kendine esnek seçenekler sunman, baskı hissini azaltır ve başarı şansını artırır. (Doğrulama)

Şimdi, bu SMART hedefi ve ilgili adımları yazılı hale getirelim. (Not defterini çıkarır ve hedefi, adımları ve alternatifleri yazar)

SMART Hedef 1: Okula Dönüş “Gelecek hafta Çarşamba günü, saat 14:00-15:00 arasında okula gidip, Programlama dersinin hocasıyla görüşeceğim.”

Adımlar:

1. Pazartesi: Hocaya e-posta at ve randevu al
2. Salı: Burak’la konuş ve birlikte gitmeyi planla
3. Çarşamba sabahı: Gevşeme egzersizleri yap
4. Çarşamba 13:30: Burak’la buluş ve okula git
Alternatifler:

• Çok zorlanırsan, online görüşme teklif et
• İlk adım olarak sadece kampüse git, görüşmeyi ertele
Bu plan sana nasıl geliyor?

Danışmanın stratejisi: Hedefi ve adımları somutlaştırmak için yazılı hale getirmek. Görsel formatta sunmak, planın netliğini ve uygulanabilirliğini artırır. Danışanın onayını almak, bağlılığı güçlendirir.

Mertcan: (Rahatlamış ve kararlı görünür) İyi görünüyor. Yapabilirim bunu.

Danışman: Harika! (Olumlu pekiştirme) Şimdi ikinci hedef üzerinde çalışalım: Sosyal bağlantıları güçlendirmek. Bu konuda nasıl bir SMART hedef belirleyebiliriz?

[Danışman ve Mertcan, sosyal bağlantıları güçlendirmek için “Önümüzdeki iki hafta içinde, en az üç arkadaşla iletişime geçip, birisiyle yüz yüze buluşma ayarlamak” şeklinde bir SMART hedef belirlerler. Adımları ve alternatifleri detaylandırırlar.]

Son olarak, Ahmet’in ailesiyle iletişim konusunda bir plan yapalım. Bu konunun seni zorlayacağını biliyorum, o yüzden çok kademeli ve destekleyici bir yaklaşım belirleyelim. (Hassas konuya geçiş)

Danışmanın stratejisi: Sosyal hedeflerden sonra daha zorlu bir hedef olan “Ahmet’in ailesiyle iletişim” konusuna geçmek. Konunun zorluğunu tanımak ve destekleyici bir çerçeve sunmak.

Mertcan: (Yutkunur) Evet, bu beni en çok korkutan konu. Ama bir şekilde bu adımı atmam gerektiğini biliyorum.

Danışman: Bu konudaki farkındalığın ve cesaretin takdire değer, Mertcan. (Takdir etme) Kendini zorlamadan, ama aynı zamanda bu önemli adımı atabilmen için nasıl bir hedef belirlemek istersin?

Mertcan: (Derin düşüncelere dalar) Sanırım… ilk adım olarak bir mektup yazmak istiyorum. Yüz yüze görüşmek için henüz hazır değilim. Belki mektubu önce sizinle paylaşıp geribildirim alabilirim, sonra gönderirim?

Danışman: Bu çok düşünceli ve makul bir yaklaşım. (Takdir etme) Mektup, düşüncelerini ve duygularını organize etmek için iyi bir yol olabilir. (Doğrulama) Peki, bu hedefi SMART formatında nasıl ifade edebiliriz?

Danışmanın stratejisi: Danışanın kendi yaklaşımını geliştirmesini desteklemek ve hedefi SMART formatına dönüştürmesine yardımcı olmak. Zorlu bir görev için danışanın kendi hızında ilerlemesine izin vermek.

Mertcan: (Düşünür) “Önümüzdeki iki hafta içinde, Ahmet’in ailesine içten duygularımı ifade eden bir mektup yazacağım, önce terapistimle paylaşıp geribildirim alacağım, sonra göndermeye karar vereceğim.”

Danışman: Bu çok iyi bir SMART hedef. (Takdir etme) Spesifik, ölçülebilir, ulaşılabilir görünüyor ve zaman sınırı var. (Doğrulama) Bu mektupta neleri ifade etmek istersin?

Mertcan: (Duygusallaşır) Ahmet’i ne kadar sevdiğimi, onunla arkadaşlığımın benim için ne ifade ettiğini. Kaza için ne kadar üzgün olduğumu. Ve… belki bir gün hazır olduklarında yüz yüze görüşmek istediğimi.

Danışman: Bunlar çok içten ve anlamlı düşünceler, Mertcan. (Empatik bir tonla) Böyle bir mektup, hem senin iyileşme sürecine hem de belki Ahmet’in ailesinin yas sürecine yardımcı olabilir. (Doğrulama)

Bu hedefi gerçekleştirmek için atacağın adımları belirleyelim:

SMART Hedef 3: Ahmet’in Ailesiyle İletişim “Önümüzdeki iki hafta içinde, Ahmet’in ailesine duygularımı ifade eden bir mektup yazacağım.”

Adımlar:

1. Bu hafta sonu: Mektup için düşüncelerimi not etmeye başla
2. Gelecek hafta Pazartesi: Mektubun ilk taslağını yaz
3. Gelecek hafta Perşembe: Mektubu terapistimle paylaş
4. İki hafta içinde: Geribildirime göre mektubu düzenle ve gönderip göndermeme kararı ver
Alternatifler:

• Eğer mektup yazmak çok zor gelirse, daha kısa bir not veya kart gönder
• Hazır hissetmiyorsan, süreci biraz uzatabilirsin
Bu plan sana uygun mu?

Danışmanın stratejisi: Hedefi ve adımları somutlaştırmak, alternatifler sunmak ve danışanın onayını almak. Danışanın duygularını ifade etmesinin değerini vurgulamak ve zorlu görev için esneklik sağlamak.

Mertcan: (Kararlı ama biraz gergin) Evet, bu iyi bir plan. Zor olacak ama… yapmak istiyorum bunu.

Danışman: Gösterdiğin cesaret için seni tebrik ediyorum, Mertcan. (İçten bir takdirle) Bu, iyileşme sürecinde önemli bir adım. (Doğrulama)

Danışman: Bugün üç önemli alanda SMART hedefler belirledik:

1. Okula dönüş
2. Sosyal bağlantıları güçlendirme
3. Ahmet’in ailesiyle iletişim kurma
Bu hedefler, iyileşme sürecinde somut adımlar atmanı sağlayacak. Her hedef için spesifik adımlar ve alternatifler belirledik. (Görüşmeyi özetleme)

Tüm bu hedef ve adımların yazılı olduğu bu planı seninle paylaşacağım. (Hazırladığı notları Mertcan’a verir) Bu plan, önümüzdeki haftalarda atılacak adımları hatırlamana yardımcı olacak. Ayrıca, her adımı tamamladığında işaretleyebilirsin – bu, ilerlemeyi görünür kılmanın ve başarıyı takdir etmenin iyi bir yoludur. (Pratik öneriler sunma)

Danışmanın stratejisi: Yazılı bir plan sağlayarak danışanın uygulamayı sürdürmesine yardımcı olmak. İlerlemeyi takip etme ve kendini takdir etme süreçlerini teşvik etmek.

Mertcan: (Planı alıp inceler) Teşekkür ederim. Bu gerçekten yardımcı olacak. Somut adımlar görmek… bir yol haritası gibi.

Danışman: Tam olarak öyle, bir yol haritası. (Metaforu pekiştirme) Ve unutma, bu haritada alternatif rotalar da var. Beklenmedik zorluklarla karşılaşırsan, esnek olabilir ve planı uyarlayabilirsin. (Esnekliği vurgulama)

Bu planı uygularken karşılaşabileceğin potansiyel engeller neler olabilir sence? Ve bu engellerle nasıl başa çıkabilirsin?

Danışmanın stratejisi: Olası engelleri önceden tanımlamak ve baş etme stratejileri geliştirmek. Bu, danışanın zorluklarla karşılaştığında hazırlıklı olmasını sağlar ve başarı şansını artırır.

Mertcan: (Düşünür) Sanırım en büyük engel… aniden gelen panik veya kaygı hisleri olabilir. Özellikle okula gittiğimde veya Ahmet’in ailesiyle ilgili düşünürken. Bir de… bazen motivasyonum düşebilir, “ne anlamı var ki” diye düşünebilirim.

Danışman: Bu çok iyi bir öngörü, Mertcan. (Takdir etme) Panik, kaygı ve motivasyon kaybı gibi engeller gerçekten de iyileşme sürecinde karşılaşabileceğimiz zorluklardır. (Normalleştirme)

Bu engellerle baş etmek için hangi stratejileri kullanabilirsin?

Danışmanın stratejisi: Danışanın kendi baş etme stratejilerini geliştirmesini teşvik etmek. Bu, öz-yeterlik duygusunu güçlendirir ve iç kaynaklarına güvenmesini sağlar.

Mertcan: (Düşünür) Kaygı ve panik için öğrendiğimiz nefes egzersizlerini kullanabilirim. Bir de zemin yapma tekniğini. Motivasyon düştüğünde… belki günlük tutmak iyi gelebilir, ilerlemeyi görmek için. Ve tabii ki arkadaşlarımdan destek alabilirim.

Danışman: Bunlar harika stratejiler! (Coşkulu takdir) Nefes egzersizleri ve zemin yapma tekniği, duygusal yoğunluğu düzenlemek için çok etkili araçlar. Günlük tutmak ve sosyal destek almak da motivasyonu sürdürmek için değerli yöntemler. (Doğrulama ve pekiştirme)

Bir öneri daha eklemek istiyorum: Kendine küçük ödüller ver. Her hedefi veya adımı tamamladığında, kendini takdir et ve belki küçük bir şekilde kutla. Bu, motivasyonu sürdürmeye yardımcı olabilir. (Ek öneri sunma)

Danışmanın stratejisi: Danışanın stratejilerine değerli bir ekleme yaparak katkıda bulunmak. Olumlu pekiştirme ve kendini ödüllendirme, davranış değişikliğini sürdürmede önemli faktörlerdir.

Mertcan: (Gülümser) Bu iyi bir fikir. Belki her büyük adımdan sonra kendime küçük bir hediye alabilirim veya sevdiğim bir şey yapabilirim.

Danışman: Kesinlikle! (Olumlu pekiştirme) Bu tür olumlu pekiştireçler, yeni davranışları yerleştirmemize yardımcı olur. (Psikoeğitim)

Son olarak, bu eylem planını uygulamaya başlarken, benim desteğimi nasıl kullanmak istersin? Nasıl yardımcı olabilirim sana?

Danışmanın stratejisi: Danışanın ihtiyaç duyduğu desteği netleştirmek. Danışanın terapötik ilişkiyi nasıl kullanmak istediğini belirlemesine olanak tanımak, özerkliğini ve kendi ihtiyaçlarını tanıma becerisini güçlendirir.

Mertcan: (Düşünür) Sanırım… düzenli görüşmelerimize devam etmek bana güven veriyor. Özellikle zorlu adımlardan önce ve sonra konuşmak yardımcı olabilir. Bir de Ahmet’in ailesine yazacağım mektubu sizinle paylaşmak ve geribildirim almak benim için önemli.

Danışman: Anlıyorum ve bu tür desteği sağlamaktan memnuniyet duyarım. (Doğrulama) Düzenli görüşmelerimize devam edeceğiz ve zorlu adımlar öncesi ve sonrası ek destek sağlayacağım. Mektup konusunda da sana geribildirim vermeye hazırım. (Desteği netleştirme)

Bugün gerçekten etkileyici bir iş çıkardık, Mertcan. (İçten takdir) Kapsamlı bir eylem planı geliştirdik, olası engelleri öngördük ve baş etme stratejileri belirledik. Bu, iyileşme sürecinde büyük bir adım. (Görüşmeyi özetleme ve takdir etme)

Danışmanın stratejisi: Görüşmeyi olumlu bir notla sonlandırmak, danışanın çabasını içtenlikle takdir etmek ve ilerlemeyi vurgulamak. Bu, danışanın motivasyonunu ve umudunu pekiştirir.

Mertcan: (Minnetle) Çok teşekkür ederim. Bugün bir yol haritası çizdik, bu bana gerçekten umut veriyor. Zor olacak biliyorum ama… artık ne yapacağımı biliyorum en azından.

Danışman: Bu çok değerli bir içgörü. (Takdir etme) Zorlukların farkında olmak ve yine de ilerlemek, gerçek cesaretin göstergesidir. (Güçlendirme) Bir sonraki görüşmemizde planın ilk adımlarını nasıl uyguladığını konuşacağız. Pazartesi günü görüşmek üzere, Mertcan.

7. AŞAMA: TAKİP VE İZLEME

[Yedinci görüşme – bir hafta sonra. Mertcan daha rahat ve güvenli görünüyor. Daha dik oturuyor, göz teması daha iyi.]

Danışman: Merhaba Mertcan, seni görmek güzel. (Sıcak bir gülümsemeyle) Nasıl geçti bu hafta?

Mertcan: (Karışık duygularla) İnişli çıkışlı bir haftaydı. Hem iyi şeyler oldu hem zorlandığım anlar. Ama genel olarak… sanırım iyiye gidiyor.

Danışman: İnişli çıkışlı bir hafta… bu çok normal. (Normalleştirme) İyileşme süreci doğrusal değil, dalgalı bir yolculuk. (Psikoeğitim) Biraz daha detaylı anlatır mısın? Hem iyi giden şeyleri hem de zorlukları merak ediyorum. (Açık uçlu soru)

Danışmanın stratejisi: İyileşme sürecinin doğrusal olmadığını normalleştirmek. Hem olumlu gelişmeleri hem de zorlukları keşfetmeye eşit derecede önem vermek.

Mertcan: (Derin bir nefes alır) Öncelikle iyi haberler: Okula gittim! Planladığımız gibi, Burak’la birlikte gittik ve programlama hocamla görüştüm. Çok anlayışlı davrandı, eksik kalan dersler için bana notlar verdi ve kademeli olarak dönebileceğimi söyledi. Bu büyük bir rahatlamaydı.

Danışman: Bu harika bir başarı, Mertcan! (Coşkulu takdir) Okula dönme hedefini gerçekleştirmen çok değerli bir adım. (Olumlu pekiştirme) Hocanın anlayışlı yaklaşımı da destek sisteminin bir parçası olmuş. Kampüste olmak nasıl bir duyguydu senin için?

Danışmanın stratejisi: Başarıları içtenlikle kutlamak ve pekiştirmek. Deneyimin duygusal boyutunu keşfetmek.

Mertcan: (Düşünür) Başta çok tedirgindim, kalbim hızla çarpıyordu. Ama Burak’ın yanımda olması yardımcı oldu. Kampüste ilerledikçe… bir şekilde normal hissetmeye başladım. Eski rutinlerin bir parçası gibi. Bazen flashback’ler geldi, özellikle motosiklet park alanının yanından geçerken, ama nefes egzersizlerini uyguladım ve devam edebildim.

Danışman: Bu deneyimi böyle etkili bir şekilde yönetmiş olman gerçekten etkileyici. (Takdir etme) Kaygıyla başa çıkmak, sosyal destek kullanmak, tetikleyiciler karşısında öğrendiğin becerileri uygulamak… Bunların hepsi iyileşme sürecinde önemli beceriler. (Güçlü yönleri vurgulama)

Peki, bahsettiğin zorluklardan biraz bahseder misin?

Danışmanın stratejisi: Başarıları takdir ettikten sonra, zorlukları da anlayışla keşfetmek. İyileşme sürecinin her iki yönünü de eşit derecede önemsemek.

Mertcan: (Yüzü hafif düşer) Ahmet’in ailesiyle ilgili… mektubu yazmaya başladım ama çok zorlandım. Ne söyleyeceğimi bilmiyorum. Her yazdığım cümle yetersiz geliyor. (İç çeker) Bir de dün gece kötü bir kabus gördüm yine, uyandığımda çok terlemiştim.

Danışman: Anlıyorum, Mertcan. (Empatik bir tonla) Ahmet’in ailesine mektup yazmak duygusal olarak çok zorlayıcı bir görev. (Doğrulama) Söyleyecek doğru kelimeleri bulmak zor olabilir, özellikle böyle derin ve karmaşık duygular söz konusu olduğunda. (Normalleştirme)

Kabusların devam etmesi de zorlu bir deneyim. Travmatik anıların işlenme sürecinin bir parçası olabilir bu. (Psikoeğitim) Son günlerde tetikleyici olabilecek bir şey yaşadın mı?

Danışmanın stratejisi: Zorlukları anlayışla karşılamak ve normalleştirmek. Travma belirtilerinin iyileşme sürecindeki yerini psikoeğitimle açıklamak ve olası tetikleyicileri araştırmak.

Mertcan: (Düşünür) Dün sosyal medyada Ahmet’in fotoğraflarını gördüm. Bir ortak arkadaşımız anı paylaşmıştı. Bu beni etkiledi sanırım.

Danışman: Bu kesinlikle güçlü bir tetikleyici olabilir. (Doğrulama) Sevdiğimiz birinin beklenmedik görüntüleriyle karşılaşmak, travma tepkilerini tetikleyebilir. (Normalleştirme) Bununla nasıl başa çıktın?

Mertcan: (Hafifçe gülümser) Duygu günlüğüme not ettim. Ve… garip gelebilir ama Ahmet’in fotoğrafına baktım ve onunla konuştum bir nevi. İyi anılarımızı hatırladım. Ağladım biraz, ama iyi hissettim sonrasında.

Danışman: Bu aslında çok sağlıklı bir baş etme stratejisi. (Takdir etme) Duygularını kabul etmek, ifade etmek ve anıları onurlandırmak, yas sürecinin önemli bir parçasıdır. (Doğrulama) Ağlamak ve duyguları yaşamak, genellikle bastırmaktan daha iyileştiricidir. (Psikoeğitim)

Şimdi, eylem planımızı gözden geçirelim ve ilerlememizi değerlendirelim. (Konuyu değiştirme)

Danışmanın stratejisi: Duygusal işlemlemeyi doğrulamak ve takdir etmek. Sonra, görüşmenin ana amacı olan takip ve izleme kısmına geçmek.

Danışman: (Not defterini çıkarır) Geçen hafta belirlediğimiz üç SMART hedefimiz vardı:

1. Okula dönüş
2. Sosyal bağlantıları güçlendirme
3. Ahmet’in ailesiyle iletişim kurma
İlk hedefi gerçekleştirdiğini söyledin. Sosyal bağlantılar konusunda nasıl gidiyor?

Danışmanın stratejisi: Yapılandırılmış bir şekilde hedefleri gözden geçirmek ve ilerlemeyi değerlendirmek. Her hedefi ayrı ayrı ele almak, kapsamlı bir değerlendirme sağlar.

Mertcan: Burak’la daha sık görüşmeye başladım. Bir de odaarkadaşım Emre’yle konuştum, önümüzdeki hafta sonu birlikte film izlemeyi planlıyoruz. Ve… ailemin yanında daha rahat hissediyorum artık, onlarla daha açık konuşuyorum.

Danışman: Bu alanda gerçekten etkileyici bir ilerleme kaydetmişsin. (Takdir etme) Hem var olan bağları güçlendirmek hem de yeni etkileşimler planlamak çok değerli adımlar. (Olumlu pekiştirme) Ailenle daha açık iletişim kurman da önemli bir gelişme.

Üçüncü hedefimiz olan Ahmet’in ailesiyle iletişim konusunda zorluklar yaşadığını söyledin. (Zorlukları hatırlatma) Bu konuda revize edilmiş bir yaklaşım düşünmek ister misin?

Danışmanın stratejisi: Sosyal bağlantılardaki ilerlemeyi takdir ettikten sonra, zorluk yaşanan hedefe odaklanmak. Danışana planı revize etme fırsatı sunmak, esnekliği teşvik eder.

Mertcan: (Düşünür) Belki mektubu yazarken çok mükemmeliyetçi davranıyorum. Belki… daha kısa ve samimi bir not yazabilirim? Ve belki bunu yapmadan önce, danışmanla görüşebilirim… bana yardımcı olabilecek birisiyle.

Danışman: Bu çok makul bir uyarlama. (Takdir etme) Mükemmeliyetçilik, harekete geçmemizi engelleyebilir bazen. (Doğrulama) Daha kısa ve içten bir not, hem yazması hem de alıcılar için okuması daha kolay olabilir. (Alternatif çözümü destekleme) Bir danışmanla görüşme fikri de çok değerli – belki okul danışmanı veya bir yas danışmanı bu konuda destek olabilir.

Peki, üçüncü hedefi şu şekilde revize edelim mi? “Önümüzdeki iki hafta içinde, okul danışmanıyla görüşüp Ahmet’in ailesine yazacağım kısa ve samimi bir not için destek alacağım.”

Danışmanın stratejisi: Danışanın kendi önerdiği revizyonu pekiştirmek ve somut bir hedef olarak yeniden formüle etmek. Revize edilmiş hedefin gerçekçi ve ulaşılabilir olmasını sağlamak.

Mertcan: (Rahatlar) Evet, bu daha yapılabilir geliyor.

Danışman: Harika! (Olumlu pekiştirme) Hedefleri ve planları gerektiğinde uyarlamak, iyileşme sürecinin doğal bir parçasıdır. (Normalleştirme) Bu, başarısızlık değil, aksine öz-farkındalık ve esneklik göstergesidir. (Yeniden çerçevelendirme)

Şimdi, son haftalardaki genel ilerlemeyi değerlendirelim. (Daha geniş perspektife geçiş) İlk görüşmemizi hatırlıyor musun? O günden bugüne nasıl bir değişim görüyorsun kendinde?

Danışmanın stratejisi: Daha geniş zaman dilimindeki ilerlemeyi değerlendirmeye davet etmek. Bu, küçük günlük dalgalanmaların ötesinde, genel iyileşme eğilimini görmesine yardımcı olur.

Mertcan: (Düşünür, hafifçe gülümser) O kadar çok şey değişti ki… İlk geldiğimde evden çıkamıyordum, sürekli ağlıyordum, uyuyamıyordum. Şimdi okula gidebiliyorum, arkadaşlarımla görüşüyorum, daha iyi uyuyorum. Suçluluk hissi hala var ama… daha yönetilebilir. Ve bazen… bazen gerçekten gülümseyebiliyorum.

Danışman: Bu gerçekten etkileyici bir ilerleme, Mertcan. (İçten takdir) İlk gün karşımda gördüğüm genç adamla bugün karşımda oturan kişi arasında büyük bir fark var. (Somut gözlemleri paylaşma) Gösterdiğin cesaret, açıklık ve çalışma azmi, bu değişimin arkasındaki itici güç. (Danışanın rolünü vurgulama)

Bu ilerlemeyi sürdürmek için önümüzdeki haftalarda neler yapabiliriz? Hangi alanları daha fazla desteklemeliyiz?

Danışmanın stratejisi: İlerlemeyi somut olarak vurgulamak ve danışanın kendi çabasının rolünü öne çıkarmak. Gelecek odaklı yaklaşımla, sürekli iyileşme için stratejiler geliştirmeye davet etmek.

Mertcan: (Düşünceli bir ifadeyle) Okula tam zamanlı dönmek istiyorum, bu benim için önemli. Bir de… belki biraz daha sosyal aktivitelere katılabilirim. Ve… yaratıcı projelerime geri dönmek istiyorum, özellikle Ahmet’le başladığımız oyun projesini bitirmek.

Danışman: Bunlar harika hedefler. (Takdir etme) Okula dönüş, sosyal katılım ve yaratıcı ifade – bunların hepsi iyileşme sürecinde değerli bileşenler. (Doğrulama)

Peki, Roberts’ın krize müdahale modelinin bir parçası olarak, uzun vadeli destek ve tedavi ihtiyaçlarını da değerlendirmemiz gerekiyor. (Uzun vadeli planlamaya geçiş) Travma sonrası stres belirtileri genellikle krize müdahale döneminden sonra da devam edebilir ve uzun vadeli terapi faydalı olabilir. Bu konuda ne düşünüyorsun?

Danışmanın stratejisi: Krize müdahale modelinin sınırlarını tanımak ve gerekirse uzun vadeli tedaviye geçiş için zemin hazırlamak. Bu, danışanın sürekli destek almasını sağlar.

Mertcan: (Düşünür) Açıkçası, görüşmelerimizin bana çok yardımcı olduğunu hissediyorum. Devam etmek isterim. Belki zamanla sıklığını azaltabiliriz ama şu anda bu desteğe ihtiyacım olduğunu düşünüyorum.

Danışman: Bu çok bilinçli bir karar, Mertcan. (Takdir etme) Roberts’ın modeli tipik olarak 4-8 haftalık bir krize müdahale dönemini kapsar, ve biz şu anda 7. haftadayız. (Bilgilendirme) Önerim, birkaç hafta daha haftalık görüşmelerle devam etmek, sonra iki haftada bire geçmek ve durumu tekrar değerlendirmek. Bu arada, travma konusunda uzmanlaşmış bir terapistle uzun vadeli terapi için seçenekleri de araştırabiliriz. Bu yaklaşım sana nasıl geliyor?

Danışmanın stratejisi: Kriz müdahalesinden uzun vadeli terapiye kademeli geçiş planı sunmak. Bu, danışanın sürekli destek almasını sağlarken, özerkliğine ve tercihlerine saygı gösterir.

Mertcan: (Rahatlamış görünür) Bu iyi bir plan gibi geliyor. Desteğin birden kesilmesinden endişeleniyordum açıkçası. Kademeli bir geçiş daha iyi olur.

Danışman: Bu endişeni paylaştığın için teşekkür ederim. (Takdir etme) Terapötik ilişkinin aniden sonlandırılması gerçekten de zorlayıcı olabilir. (Doğrulama) Kademeli geçiş, hem ilerlemeyi sürdürmene hem de yeni becerileri pekiştirmene olanak tanır. (Gerekçelendirme)

Bugünkü görüşmemizi özetlemek gerekirse:

1. Okula dönüş hedefini başarıyla gerçekleştirdin
2. Sosyal bağlantılarını güçlendirmekte ilerleme kaydediyorsun
3. Ahmet’in ailesiyle iletişim hedefini daha ulaşılabilir bir şekilde revize ettik
4. Genel iyileşme sürecinde önemli ilerlemeler görüyoruz
5. Uzun vadeli destek için bir geçiş planı oluşturduk
Bu özet sana doğru geliyor mu? Eklemek istediğin bir şey var mı?

Danışmanın stratejisi: Görüşmeyi özetlemek ve danışanın onayını almak. Bu, ortak anlayışı pekiştirir ve danışanın perspektifini değerli kılar.

Mertcan: (Başını sallayarak) Evet, tam olarak böyle. Sanırım eklemek istediğim… sadece teşekkür etmek. Bu süreçte desteğiniz olmasaydı, bu kadar ilerleme kaydedemezdim.

Danışman: Bu nazik sözlerin için teşekkür ederim, Mertcan. (İçtenlikle) Ancak asıl takdiri hak eden sensin. (Danışanın rolünü vurgulama) Cesaretinle, açıklığınla ve çalışma azmizle bu iyileşme sürecini mümkün kılan sensin. Ben sadece bu yolculukta sana eşlik ettim. (Güçlendirme)

Önümüzdeki hafta, yeni eylem planımızı oluşturmak ve ilerlemeyi değerlendirmeye devam etmek için görüşeceğiz. O zamana kadar, küçük başarılarını kutlamayı ve kendine nazik davranmayı unutma. (Kapanış ve olumlu teşvik)

Danışmanın stratejisi: Görüşmeyi güçlendirici ve umut dolu bir notla sonlandırmak. Danışanın kendi rolünü ve gücünü vurgulamak, öz-yeterlik duygusunu pekiştirir.

Mertcan: (Gülümser) Teşekkür ederim. Haftaya görüşürüz.

VAKA MÜDAHALESİNİN EĞİTİCİ AÇIKLAMASI VE SONUÇ

Bu vaka müdahalesi, Albert R. Roberts’ın 7 Aşamalı Krize Müdahale Modeli’ni sistematik ve kapsamlı bir şekilde uygulamıştır. Aşağıda, her aşamanın temel amaçları ve kullanılan teknikler özetlenmiştir:

1. Psikososyal Değerlendirme ve Güvenliğin Sağlanması

• Temel Amaç: Biyopsikososyal değerlendirme yapmak ve danışanın güvenliğini sağlamak
• Kullanılan Teknikler: Risk değerlendirmesi, intihar taraması, destek sistemlerinin değerlendirilmesi
• Eğitici Notlar: Bu aşamada danışmanın güven oluşturması ve aynı zamanda kapsamlı bir risk değerlendirmesi yapması kritik önemdedir. Açık uçlu sorular, normalleştirme ve psikoeğitim, danışanın güven hissetmesine yardımcı olur.
2. Terapötik İlişki ve Bağlantı Kurma

• Temel Amaç: Güven ilişkisi kurmak ve terapötik ittifakı güçlendirmek
• Kullanılan Teknikler: Aktif dinleme, empati, koşulsuz olumlu kabul, normalleştirme
• Eğitici Notlar: Bu aşamada danışmanın, danışanın travmatik deneyimine tanıklık etmesi ve güvenli bir ilişki sunması önemlidir. Gizlilik sınırlarının netleştirilmesi ve danışanın beklentilerinin keşfedilmesi, işbirliğinin temelini atar.
3. Problemin Tanımlanması

• Temel Amaç: Travmatik olayın ve etkilerinin kapsamlı şekilde anlaşılması
• Kullanılan Teknikler: Öykü alma, travma değerlendirmesi, sorun alanlarının sistematik tanımlanması
• Eğitici Notlar: Danışmanın, danışanın travmatik deneyimini anlatmasına rehberlik ederken, aşırı duygu yoğunluğunu yönetmesi gerekir. Sorunların farklı yaşam alanlarındaki etkilerini (duygusal, davranışsal, bilişsel, ilişkisel, fizyolojik) sistematik olarak değerlendirmek ve danışanla birlikte önceliklendirmek önemlidir.
4. Duygularla Başa Çıkma

• Temel Amaç: Travma sonrası duyguları anlamak, normalleştirmek ve yönetme becerilerini geliştirmek
• Kullanılan Teknikler: Bilişsel yeniden yapılandırma, duygu günlüğü, nefes egzersizleri, zemin yapma
• Eğitici Notlar: Bu aşamada danışman, suçluluk gibi yoğun duyguların işlevlerini keşfeder ve danışana bu duyguları daha dengeli bir şekilde değerlendirme becerileri kazandırır. Bilişsel çalışma ile pratik duygu düzenleme tekniklerinin birleştirilmesi önemlidir.
5. Alternatif Çözümler Geliştirme

• Temel Amaç: Sorunlara yönelik çeşitli çözüm stratejileri üretmek ve kaynakları keşfetmek
• Kullanılan Teknikler: Beyin fırtınası, problem çözme, sosyal destek ağının değerlendirilmesi
• Eğitici Notlar: Danışmanın, danışanı alternatif bakış açıları ve çözümler geliştirmeye teşvik etmesi, ancak kendi önerilerini de sunarak işbirliğini pekiştirmesi önemlidir. Sosyal destek sistemlerini ve anlamlı aktiviteleri keşfetmek, iyileşme için önemli kaynaklar sağlar.
6. Eylem Planı Oluşturma ve Uygulama

• Temel Amaç: Somut, ölçülebilir ve ulaşılabilir hedefler belirlemek ve uygulamak
• Kullanılan Teknikler: SMART hedef belirleme, adım adım planlama, engel analizi
• Eğitici Notlar: Bu aşamada danışmanın, danışanın kendi hızında ilerlemesine olanak tanırken, somut ve yapılandırılmış bir plan oluşturmasına yardımcı olması kritiktir. Yazılı bir plan sunmak ve olası engelleri önceden değerlendirmek, başarı şansını artırır.
7. Takip ve İzleme

• Temel Amaç: İlerlemeyi değerlendirmek, planları revize etmek ve uzun vadeli desteği planlamak
• Kullanılan Teknikler: Hedef değerlendirmesi, plan revizyonu, geçiş planlaması
• Eğitici Notlar: Bu son aşamada danışman, kısa vadeli krize müdahaleden uzun vadeli iyileşmeye geçişi yönetir. Kazanılan becerileri pekiştirmek, ilerlemeyi takdir etmek ve gerekirse ek destek kaynaklarına yönlendirmek önemlidir.
Genel Eğitici Değerlendirme

Roberts’ın 7 Aşamalı Krize Müdahale Modeli, bu vakada travma sonrası bir kriz durumunu ele almak için etkili bir çerçeve sağlamıştır. Model, güvenliğin sağlanmasından uzun vadeli iyileşmeye kadar sistematik bir yaklaşım sunarak, hem danışanın acil ihtiyaçlarına hem de uzun vadeli iyileşme hedeflerine odaklanmıştır.

Vakada öne çıkan başarılı müdahale stratejileri şunlardır:

1. Çift Odaklı Yaklaşım: Hem travmatik olay ve sonuçlarıyla çalışma hem de kaynak ve güçlü yönleri geliştirme üzerine eşit vurgu yapılmıştır.
2. Psikolojik Eğitim (Psikoeğitim): Travma tepkileri, suçluluk duygusu ve iyileşme süreci hakkında danışana bilgi verilmesi, normalleştirme ve anlam oluşturma açısından kritik olmuştur.
3. Bilişsel-Duygusal İşlemleme: Özellikle suçluluk duygusuna yönelik bilişsel yeniden yapılandırma çalışması, danışanın olaya bakış açısını değiştirmesine yardımcı olmuştur.
4. Kademeli Maruz Kalma: Okula dönüş, sosyal etkileşimler ve travma anıları gibi kaçınılan durumlara kademeli maruz kalma yaklaşımı, danışanın kaçınma davranışlarını aşmasında etkili olmuştur.
5. Sosyal Destek Mobilizasyonu: Aile, arkadaşlar ve akademik çevre gibi mevcut destek sistemlerinin aktive edilmesi, iyileşmeyi desteklemiştir.
6. Kendi Kendine Yardım Becerilerinin Geliştirilmesi: Duygu günlüğü, bilişsel yeniden yapılandırma, nefes egzersizleri gibi beceriler, danışanın terapi dışında da kullanabileceği araçlar sağlamıştır.
7. Travma Sonrası Büyüme Potansiyelinin Desteklenmesi: Kayıp ve travmanın, yaratıcı projeleri tamamlama ve anma çalışmaları gibi anlamlı eylemler yoluyla dönüştürülmesi teşvik edilmiştir.
Bu vaka çalışması, Roberts’ın modelinin travma sonrası krizlerde nasıl uygulanabileceğini göstermektedir. Model, danışana hem acil duygusal rahatlama sağlamış hem de uzun vadeli iyileşme için gerekli becerileri geliştirmiştir. Ayrıca, iyileşme sürecinin lineer olmadığını ve bireyselleştirilmiş yaklaşımın önemini vurgulamıştır.

Roberts’ın krize müdahale modeli, yapılandırılmış ve hedef odaklı olması nedeniyle, travma yaşayan danışanlarla çalışan ruh sağlığı profesyonelleri için değerli bir kılavuz niteliğindedir. Her ne kadar model zaman sınırlı bir müdahale sunsa da, uzun vadeli terapiye geçiş için de zemin hazırlamaktadır.

*SMART

• S: Specific (Belirli/Spesifik) – Hedef açık, net ve spesifik olmalıdır. “Daha fazla egzersiz yapmak” yerine “Haftada 3 gün, 30’ar dakika yürüyüş yapmak” gibi.
• M: Measurable (Ölçülebilir) – İlerlemeyi ölçebilecek kriterlere sahip olmalıdır. “Ağırlık kaybetmek” yerine “6 ayda 10 kilo vermek” gibi.
• A: Achievable (Ulaşılabilir/Başarılabilir) – Hedef zorlayıcı olabilir ama gerçekçi ve ulaşılabilir olmalıdır. Mevcut kaynaklarınızla ve kısıtlamalarınızla gerçekleştirebileceğiniz bir hedef olmalıdır.
• R: Relevant (İlgili) – Hedef, genel amaçlarınız, değerleriniz ve uzun vadeli hedeflerinizle uyumlu olmalıdır. Sizin için gerçekten önemli olmalıdır.
• T: Time-bound (Zamana Bağlı) – Hedefin belirli bir zaman çerçevesi ve son tarihi olmalıdır. “Bir gün kitap yazmak” yerine “Gelecek yılın sonuna kadar ilk taslağı tamamlamak” gibi.
Alternatif SMART Açılımları

Bazen SMART kısaltmasındaki harfler için alternatif kelimeler de kullanılır:

• S: Strategic, Significant (Stratejik, Önemli)
• M: Motivating, Meaningful (Motive Edici, Anlamlı)
• A: Attainable, Action-oriented, Agreed (Erişilebilir, Eylem Odaklı, Mutabık Kalınmış)
• R: Realistic, Reasonable, Results-based (Gerçekçi, Makul, Sonuç Odaklı)
• T: Trackable, Tangible, Timely (İzlenebilir, Somut, Zamanında)
Krize Müdahale Bağlamında SMART Hedefler

Roberts’ın krize müdahale modelinde, SMART hedefler özellikle 6. aşama olan “Eylem Planı Oluşturma ve Uygulama” sürecinde kritik öneme sahiptir. Bu tür yapılandırılmış hedefler, kriz yaşayan danışanlar için:

1. Öngörülebilirlik ve kontrol duygusu sağlar
2. İlerlemeyi somut olarak görmeyi mümkün kılar
3. Başarı deneyimleri yaratarak öz-yeterlik duygusunu geliştirir
4. Kaostan düzene geçişi kolaylaştırır
5. Motivasyonu artırır ve umudu pekiştirir
Travma sonrası kriz durumlarında SMART hedefler belirlemek, danışanın adım adım iyileşmesini ve normal hayata dönüşünü yapılandırılmış bir şekilde destekler.””